Üç tarafı denizlerle çevrili ülkemizde en önemli ticaret kaynaklarından biri limanlar… Taşımacılığın nabzının attığı bu dev işletmeler özelleştirme sonrası kapasitelerini daha da artırdılar. Limanların genel yapıları, fonksiyonları, türleri, Türkiye’deki özelleştirilen limanlar hakkında neler biliyorsanız bu yazıyla bildikleriniz daha da katlanacak… Türkiye’nin en büyük limanı Mersin Limanı (MIP) ile ilgili bilgiler yazının sonunda sizlerle olacak…

Konteyner taşımacılığı gelecekte söz sahibi

Global dünya taşımacılık terminolojisinde de köklü değişiklikler yaptı. Artık moda taşımacılık terimlerinden biri kombine taşımacılık… Bu alanda rolü tartışılmaz yerler ise konteyner taşımacılığının merkezi limanlar… 2012 yılında konteyner sayısı tahminen 491 milyon olacak. Akdeniz koridoru ise konteyner trafiğinin en yoğun olduğu yer… Liman idarelerinin yapısına baktığımızda özelleştirilen limanlar başı çekiyor; böylece liman hizmetlerinin yerine getirilmesi artık özel şirketlerinin kontrolünde…

“Daha fazla özelleştirme bölge limanlarıyla yarışmamıza katkı koyacak”

Akademik çevreler, “Limanlarımızın yatırım gereksinimleri karşılanamamakta, etkin ve verimli olmayan liman operasyonları ve çağdaş olmayan işletmecilik nedeniyle limanlarımızın ticari esaslara göre çalıştırılamamakta ve bölge limanları ile rekabeti gittikçe azalmaktadır. Limanlarımızın teknolojik gelişmelere uygun olarak rasyonel bir şekilde ve bölge limanlar ile rekabete dayalı çağdaş işletmecilik esasları içerisinde verimli ve etkin olarak çalıştırılmasını sağlayarak ulusal ve bölgesel ekonomiye daha fazla katkı sağlaması özelleştirme ile mümkündür.”görüşünde birleşiyor.

Liman idaresinin üstlenmesi gereken fonksiyonlar ise şöyle adlandırılıyor;

• Kılavuzluk (pilotaj) hizmetleri
• Romörkaj hizmetleri

• Yükleme/boşaltma  (Yük elleçleme) operasyonları
• Liman ekipmanın sağlanması

Gelelim liman idare türlerine ve özelliklerine… Dört ana gruba ayrılan limanlarda belediye limanlarının genel yapısı ise şöyle işliyor;

• Bir konsey veya belediye tarafından kontrol ediliyor.
• Politik etki söz konusu.
• Kredi alma imkânı var.
• Yerel veya bölgesel planlama söz konusu.

Otonom liman idarelerinde tablo şöyle;

·         Seçilmiş veya atanmış üyelerden oluşuyor.

·         Oldukça fazla temsilci söz konusu.

·         Kar amacı gütmeyen ve hükümetten bağımsız kuruluşlar.

Hizmet limanlarında ise durum şöyle özetlenebilir;

• Genellikle demiryolları ile bağlantılı limanlar.
• Merkezi kontrol ve mali güce sahipler.
• Kullanıcı temsilcileri yok.
• Rekabet eksikliği söz konusu.
• Oldukça hantal bir organizasyon mevcut.
• Etkin ticari ve pazarlama politikaları yok.
• Liman faaliyetlerinde etkin bir şekilde koordinasyonu ve entegrasyon eksikliği mevcut.

Özel limanlar esnek tarife politikasına sahip ve diğer özellikleri ise şöyle;

·         Kar maksimizasyonu hedefleniyor.

·         Ticari esaslara göre çalıştırılıyor.

·         Güvenli ve hızlı elleçleme söz konusu

Türkiye’de Limanların Özelleştirilmesi

 “4046 sayılı Özelleştirme Uygulamalarının Düzenlenmesine ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”  Türkiye’de liman özelleştirmelerinin dayanağını oluşturuyor.

Özelleştirmeden Türk uyruklu gerçek ve tüzel kişiler yararlanabilirken, yabancı sermayeye % 49’luk pay veriliyor.

Türkiye Denizcilik İşletmeleri (TDİ) Liman Özelleştirmeleri

1997 yılında Tekirdağ, Rize, Ordu, Sinop, Giresun ve Hopa Limanları, 1998 yılında Antalya Limanı, 2000 yılında Marmaris ve Alanya Limanları, 2003 yılında Çeşme, Kuşadası, Trabzon ve Dikili Limanları 30 yıl süre ile “işletme hakkının verilmesi” yöntemi ile özelleştirildi. TDİ (Türkiye Denizcilik İşletmeleri) Güllük, Çanakkale, Gökçeada, Lapseki, Kabatepe ve Karaköy limanlarını işletiyor.

Tekirdağ Limanı:

Tarih: 25.06.1997

Kim, ne kadar süreyle işletiyor; Akport Tekirdağ Liman İşletmeleri A.Ş.’na 30 yıllığına devredildi.

Hopa Limanı:

Tarih: 26.06.1997

Kim, ne kadar süreyle işletiyor; Park Denizcilik Hopa Liman İşletmeleri A.Ş.’ne 30 yıllığına devredildi.

Giresun Limanı:

Tarih: 11.07.1997

Kim, ne kadar süreyle işletiyor; Çakıroğlu Ordu Liman İşletmeleri A.Ş.’ne 30 yıllığına devredildi.

Sinop Limanı:

Tarih: 11.07.1997

Kim, ne kadar süreyle işletiyor; Çakıroğlu Ordu Liman İşletmeleri A.Ş.’ne 30 yıllığına devredildi.

Rize Limanı:

Tarih: 13.08.1997

Kim, ne kadar süreyle işletiyor; Riport Rize Liman İşletmesi Yatırım A.Ş.’ne 30 yıllığına devredildi.

Antalya Limanı:

Tarih: 31/10/2006

Kim, ne kadar süreyle işletiyor; 22 yıllık işletme hakkı, Çelebi Yatırım Danışmanlık ve İşletme A.Ş. Global Altyapı hizmetleri ve İşletmecilik A.Ş. ve Antmarin İnşaat ve Turizm A.Ş. ortaklılığına ihale edildi; Port Akdeniz olarak faaliyetine devam ediyor.

Alanya Limanı:

Tarih: 08.12.2000

Kim, ne kadar süreyle işletiyor;  Alidaş Alanya Liman İşletmeleri A.Ş.’ne 30 yıllığına devredildi.

Marmaris Limanı:

Tarih: 02.02.2001

Kim, ne kadar süreyle işletiyor;  Marmaris Liman İşletmeleri A.Ş.’ne 30 yıllığına devredildi.

Çeşme Limanı:

Tarih: 06.06.2003

Kim, ne kadar süreyle işletiyor; Ulusoy Çeşme Liman İşletmesi A.Ş.’ne 30 yıllığına devredildi.

Kuşadası Limanı:

Tarih: 07.07.2003

Kim, ne kadar süreyle işletiyor; Ege Liman İşletmeleri A.Ş.’ne 30 yıllığına devredildi.

Trabzon Limanı:

Tarih: 21.11.2003

Kim, ne kadar süreyle işletiyor; Trabzon Liman İşletmeciliği A.Ş.’ne 30 yıllığına devredildi.

Dikili Limanı:

Tarih: 04.12.2003

Kim, ne kadar süreyle işletiyor; Dikili Liman ve Turizm Liman İşletmeleri A.Ş.’ne 30 yıllığına devredildi.

TCDD LİMAN ÖZELLEŞTİRMELERİ:

Haydarpaşa limanı hariç olmak üzere, Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü’ne (TCDD) ait Bandırma, İzmir, Samsun,  Derince, Mersin ve İskenderun Limanları 30/12/2004 tarih ve 2004/128 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararı ile özelleştirme programına alındı ve 02/06/2005 tarih ve 2005/54 sayılı ÖYK kararı ile anılan limanların “işletme hakkının verilmesi” yöntemiyle özelleştirilmelerine karar verildi.

Mersin Limanı: Mersin Limanı’nın özelleştirilmesine ilişkin olarak 09/06/2005 tarihi itibariyle yayımlanan ilanlarla ihaleye çıkıldı. Söz konusu ihale süreci 12 /08/2005 tarihinde yapılan nihai pazarlık görüşmeleri sonucunda en yüksek teklif 755 milyon ABD doları bedelle PSA-Akfen O.G.G. tarafından verildi. Söz konusu limanın devri Özelleştirme Yüksek Kurulu’nun 7 Kasım 2005 tarihli kararı ile onaylandı. 11 Mayıs 2007 tarihinde ise imtiyaz sözleşmesi imzalanarak Limanın Özelleştirilmesi tamamlandı.

İskenderun Limanı: İskenderun Limanı’nın özelleştirilmesine ilişkin olarak 11/07/2005 tarihi itibariyle yayımlanan ilanlarla ihaleye çıkıldı. Söz konusu ihale süreci 09 /09/2005 tarihinde yapılan nihai pazarlık görüşmeleri ile tamamlandı. Ancak ihale 06/02/2007 tarih ve 2007/09 sayılı ÖYK kararı ile iptal edildi.

İzmir Limanı: İzmir Limanı’nın özelleştirilmesine ilişkin olarak 04/01/2006 tarihi itibariyle yayımlanan ilanlarla ihaleye çıkıldı. Bu ihale duyurularında son teklif verme tarihi 07/04/2006 olarak açıklandı. Ancak Mersin Limanına ilişkin Danıştay görüşünün henüz bildirilmemiş olması nedeniyle İzmir Limanına ilişkin son teklif verme tarihi 4. kez değiştirilerek 30/03/2007 tarihine ertelendi. Daha sonra “işletme hakkı verilmesi” yöntemiyle özelleştirilme ihalesi nihai pazarlık görüşmeleri tamamlandı. 03.05.2007 tarihinde yapılan nihai pazarlık görüşmelerinde en yüksek teklifi 1.275.000.000  -ABD Doları ile Global-Hutchison-EİB OGG vermiş olup, Özelleştirme Kurulu İzmir Limanı’nın devrini onaylamasına müteakip, karar 04.07.2007 tarihli Resmi Gazete’de yayımlandı. Açılan iptal davasının Danıştay tarafından reddedilmesiyle Özelleştirme İdaresi Başkanlığı (ÖİB) Global-Hutchison-EİB Limaş Ortak Girişim Grubu’nu sözleşmeye çağırdı; ancak anılan grup ödeme için ek süre istedi.

Derince Limanı: Derince Limanı’nın Özelleştirme İhalesi Haziran 2007’de ilan edilerek, teklif verme süreleri 10 Ağustos 2007–20 Ağustos 2007 tarihleri arası belirlenen Derince Limanı’nın özelleştirilmesine beş adet teklif alındı. Limanın, 195.250.000 ABD Doları bedelle en yüksek teklifi veren Türkerler Ortak Girişim Grubu’na çerçevesinde devredilmesine karar verildi. Satış Özelleştirme Yüksek Kurulu’nun 22 Kasım 2007 tarihli kararı ile onaylandı. 23 Kasım 2007 tarihli 26709 sayılı Resmi Gazete’de ise tebliğ edildi. Devir sözleşmesinin imzalanmasına ilişkin çalışmalar devam ediyor.

Samsun Limanı: Samsun Limanı’nın 36 yıl süre ile “işletme hakkı verilmesi” yöntemiyle özelleştirme ihalesinin nihai görüşmesi tamamlandı. 16.05.2008 tarihinde yapılan nihai pazarlık görüşmelerinde Samsun Limanı için 125.200.000 ABD Doları ile en yüksek teklifi Ceynak Lojistik ve Ticaret A.Ş. verdi. Devir, Özelleştirme Yüksek Kurulu’nun 19 Eylül 2008 tarihli kararı ile onaylandı. Devir sözleşmesinin imzalanmasına ilişkin çalışmalar devam ediyor.

Bandırma Limanı: Bandırma Limanı’nın özelleştirilmesine ilişkin olarak 20.02.2008 tarihi itibariyle yayımlanan ilanlarla ihaleye çıkıldı. Söz konusu ihale süreci 16.05.2008 tarihinde kamuya açık olarak yapılan nihai pazarlık görüşmeleri ile tamamlandı. Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü’ne ait Bandırma Limanın 36 yıl süreyle işletme hakkının devri ihalesini, en yüksek teklifi 175 milyon 500 bin dolar ile Çelebi Ortak Girişim Grubu (OGG) kazandı. Bandırma Limanı’nın özelleştirilmesine ilişkin olarak 19.09.2008 tarih ve 2008/59 sayılı ÖYK Kararı istihsal edildi. İmtiyaz Sözleşmesi paraflanarak Danıştay’a gönderildi ve Danıştay görüşü bekleniyor…

Mersin Limanına Yakın Bakış…

Mersin Uluslararası Liman işletmeciliği (MIP) PSA International ve AKFEN Holding ortaklı bir şirket olarak faaliyetlerini sürdürüyor.

Bildiğiniz gibi yerli firmalar arasında gücüyle ön planda olan Akfen Holding 1976 yılından beri  faaliyetlerini sürdürüyor. Özellikle alt yapı inşaat ve üst yapı konularında faaliyetlerine devam ediyor. FSA uluslararası liman iletmeciliği ise şu an dünyada 16 ülkede 28 liman ile hizmet veriyor. Dünyada limancılık konusunda lider kuruluşlardan bir tanesi olarak gösteriliyor.

MIP Pazarlama Müdürü Yaşar İnal limanlarına yönelik şu bilgileri verdi; “Özelleştirme sonrası bir takım gelişmeler ve yenilikler olduktan sonra limanımız ihraç bir liman konumuna geldi. Mersin Limanı stratejik olarak çok önemli bir yerde bulunuyor. Ortadoğu, Bağımsız Türkiye Cumhuriyeti, İran ve Irak gibi bölgelere müsait ve avantajlı bir konumda yer alıyor.”

Limanın teknik özelliklerini ise İnal şöyle sıraladı; “Limanın yüz ölçümü 110 hektar; yani 1 milyon 100 bin m2., rıhtım derinliği 14 m., operasyonlarımız 364 gün, 7/24 boyunca devam ediyor. Belli başlı özellikler arasında doğal derinliğimiz geliyor. Ayrıca hem ülke içi, hem ülke dışı ekonomik bölgelere ulaşımı son derece fazla olan bir liman. Akdeniz, Karadeniz ve Kızıldeniz arasında çok stratejik bir noktada bulunuyoruz. Hizmetlerimiz arasında konteyner yükleme-boşaltma hizmetleri, genel kargo, proje kargo, dökme katı yük-dökme sıvı yük, ro-ro ve yolcu gemilerine hizmetler başta geliyor. Deniz hizmetlerinde ise pilotaj, römorkaj, palamar hizmeti veriyoruz. 2007’de Avrupa Birliği tarafından deniz otobanları olarak adlandırılan projeye Türkiye’den iki liman dahil edildi. Bizim limanımız bunlardan biriydi.”

İnal sözlerini şöyle sürdürdü; “Yatırımlar ve girişim projeleri hakkında konuşursak; limancılıkta en önemli faktörlerden bir tanesi de limanın sahip olduğu ekipman gücüdür. Özelleştirme sonrasında biz ekipmanlarımızı hem modernize ettik; hem de sayılarını arttırdık. Bu da operasyonel hızımızı hatırı sayılır bir şekilde arttırdı. Mersin Limanı bu yıl 850.000 TEU konteyner elleçlemesi yaptı. 5 milyonun üzerinde de genel kargo, dökme, sıvı olarak elleçleme yapıldı. Toplam olarak 15 milyonun üzerinde elleçleme yaptık. Türkiye coğrafi alan olarak en büyük limanız. Elleçleme kapasitesiyle de yine en büyük liman olma özelliğini taşıyoruz.”dedi.

“Giriş-çıkış kapısını mal akışındaki geciktirici faktörleri ortadan kaldırdık…”

Limanın kapasite genişletilmesine dair özelleştirme sonrası yapılanları ifade eden Pazarlama Müdürü Yaşar İnal liman içindeki demiryolu alanlarının revize edilmesine dair de bilgi verdi ve şunları söyledi; “Devir öncesinde limanımızın giriş ve çıkış kapılarında sıkıntı oluyordu; çünkü giriş çıkış kapısı çok azdı. Çok şeritli bir şekilde giriş-çıkış kapı sayılarını arttırarak mal akışındaki geciktirici faktörleri ortadan kaldırmış olduk.”

Gemi kabul kapasitesinde iyileştirme çalışmalarının devam ettiğini de belirten İnal; “Var olan altyapı çalışmalarına göre derinlik çalışmalarımız devam ediyor.” dedi.

Limana devir öncesi 259 metreye kadar gemi yanaştırılabiliyorken; yapılan draf çalışmaları sonucu 305 metrelik gemiler limana yanaştırılabiliyor.

130’un üzerinde ekip ile karada ve denizde güvenlik sağlanıyor. Mersin Limanı 96 adet CCT kamerayla izleniyor; 7/24 saat sağlık konusunda ambulans hazırda bekliyor.

Liman ayrıca dünyanın saygın kuruluşu Lloyd’s List tarafından 2008 yılında limanı ödülüne layık görülmüş. Limanı daha çok nerelere pazarlıyorsunuz? şeklindeki soruyu ise İnal; “Panama türü bayraklar gibi gemicilikte avantajlı sayılıyor. Mersin Limanı’nda malın akışının en fazla sağlandığı ülkeler AB ülkeleri… Belçika, Almanya, İspanya, İtalya gibi… Limanımızın bir özelliği pazar konusunda ham madde ağırlıklı elleçleme yapmasıdır.” diye cevaplandırdı.

Ortadoğu’da özellikle Suriye limanlarıyla ve Lübnan’da Beyrut limanıyla rekabet halinde olduklarını belirten İnal rekabetin transit ticaretten kaynaklandığını söyledi.

İlave bir ro-ro hattının da yakında duyurusunun yapılacağı müjdesini de bizden duyun…

Kaynak: http:// www.denizhaber.com

Limanları yakından tanımaya hazır olun!!!

Dergimizin bundan sonraki sayılarında özelleştirilen tüm limanlar yer alacak. Hizmetleri, kapasiteleri, hinterlantları ve işleyişleriyle birlikte….

Şoförler liman hizmetlerinden ne kadar memnun?

Ücretlendirme  ve hizmetleri konusunda ne düşünüyorlar?

Ek hizmet istiyorlar mı?

Neden o limanı tercih ediyorlar?

Bunların ve daha birçok sorunun cevabı artık limanlar özel araştırmasında….