Kara Ulaştırması Genel Müdürlüğü, ulaştırma sektörüne giriş için zorunlu gördüğü kriterlerden biri olan “mesleki yeterlilik” ile ilgili çalışmalarında büyük mesafe kat etti. 2009 yılında gerek yaptığı sınavlar, gerekse belgelerin verilmesinde sayıların oldukça yukarılara çekildiğini görüyoruz. 2010 yılının ilk sınav tarihi 23 Ocak olarak belirlendi. Biz hatırlatmamızı yapalım ve sözü Kara Ulaştırması Daire Başkanı M. Celal Tümer’e bırakalım.

Mesleki yeterlilik şartı ile ilgili değerlendirme alabilir miyiz?

Karayolu Taşıma Kanunu’nda yer alan ve Avrupa Birliği’nin ulaştırma sektörüne giriş için zorunlu tuttuğu üç temel kriterinden ikisi olan “mali yeterlilik” ve “mesleki saygınlık” kriterleri Karayolu Taşıma Yönetmeliğinde düzenlenmiştir. Diğer bir kriter olan “mesleki yeterlilik” ise başlı başına müstakil bir yönetmelik ile düzenlenmiş olup, 03.09.2004 tarih ve 25572 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu yönetmeliğin AB müktesebatına uyumlu olması kadar önemli olan bir diğer husus ise Türkiye’nin Avrupa’da mesleki yeterlilik eğitimlerini uygulayan 5–6 ülkeden birisi olmasıdır.

Kara ulaştırması alanında reform niteliğinde ve son dönemde ekonomik ve ticari alanlarla ilgili olarak yapılan düzenlemeler içerisinde en önemlilerinden biri olan karayolu taşımacılık faaliyetleri Mesleki Yeterlilik Eğitimi Yönetmeliği ile mesleğe giriş ve faaliyet süresince sahip olunması gereken asgari mesleki yeterliliğin kazandırılması ve denetlenmesine yönelik yasal düzenlemeler yapılmıştır.

Karayolu taşımacılık faaliyetleri Mesleki Yeterlilik Eğitimi Yönetmeliğinin amacı, mesleki yeterlilik eğitimi ve sınavı, bu eğitimi verecek kurum ve kuruluşların nitelikleri ile bunlara verilecek yetki belgeleri, bu eğitimleri tamamlayanlara veya bu eğitimden muaf olanlara verilecek mesleki yeterlilik belgeleri ve bunlara ilişkin usul ve esasları belirlemektedir.

Yapılan düzenlemeler ile mesleki yeterliliğe sahip olma şartı getirilmiş; ancak sektörde herhangi bir duraksamaya mahal vermemek için belirli bir tecrübeye sahip olanlara, eğitimden ve sınavdan muaf tutulmak üzere müktesep hak tanınmış ve böylece bir geçiş sürecinin sonunda sektördeki tüm aktörlerin mesleki yeterliliğe sahip olmaları hedeflenmiştir.

Mesleki yeterlilik belgeleri ile ilgili denetimler başladı. Bu denetimler nasıl yapılıyor ve şu ana kadar kestiğiniz ceza tutarı ne kadar?

Karayolu taşımacılık faaliyetleri Mesleki Yeterlilik Eğitimi Yönetmeliğinin denetim başlıklı 43’üncü maddesine göre, denetimler Bakanlığımızca yapılabildiği gibi Karayolu Taşıma Kanununun 27’inci maddesi ile Ulaştırma Bakanının yetkilendirdiği bakanlık personeli, trafik polisi ve zabıtası, trafik polisinin görev alanı dışında kalan yerlerde rütbeli Jandarma personeli, sınır kapılarında görev yapan gümrük muhafaza ve gümrük muayene memurları ile bunların amirleri, terminallerde görevli belediye zabıtası yetkilidir.

SRC Belgesi denetimleri şu anda; Gümrük müsteşarlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı, Valilik ve Bakanlığımız yetkililerince yapılmaktadır.

Bakanlığımızca yapılan denetimlerde; bugüne kadar; Karayolu Taşıma Kanununun 5’inci maddesi kapsamında mesleki yeterlilik belgesine sahip olmadan faaliyet gösteren 35 adet işletmeciye ve yine aynı madde kapsamında mesleki yeterlilik belgesine sahip olmadan faaliyet gösteren 877 adet şoföre idari para cezası uygulanmıştır.

ÜDY ve ODY Belgesi denetimleri ise taşıma yetki belgeleri bazında yapılmaktadır.

Mesleki yeterlilik eğitimlerine ilişkin ilgi azlığı nedeniyle kapanan eğitim merkezleri olduğunu duyuyoruz. Eğitimlere ilgi ne oranda?

Herhangi bir eğitime tabi olmadan karayolu ticari taşımacılık faaliyetlerinde bulunan işletme sahiplerine ve araç şoförlerine mesleki yeterlilik eğitimi alma zorunluluğu getirilmiş ve eğitimi vermek üzere Bakanlığımızca 31 Aralık 2008’e kadar 50 ilde 169 adet, 21 Aralık 2009 itibariyle 56 ilde 206 adet kuruma yetki verilmiştir. 2010 yılı sonu itibariyle 65 ilimizde toplam 220 eğitim kurumunun hizmete girmesi beklenmektedir.

Bakanlığımızca yetkilendirilen eğitim merkezlerinin eğitimleri sık sık denetlenmekte, mevzuata aykırı uygulamaları olan eğitim merkezleri tespit edildiğinde mevzuat dahilinde gerekli yaptırımlar uygulanmaktadır.

Bu güne kadar ilgi azlığı nedeniyle yetki belgesinin iptalini isteyen herhangi bir müracaat Bakanlığımıza intikal etmemiştir.

Mesleki yeterlilik eğitimleri, verimi ve gelinen aşamayı 2009 yılı için genel anlamda değerlendirir misiniz?

Bilindiği üzere; son dönemlerde kaydedilen olumlu gelişmelere rağmen karayollarımızda meydana gelen trafik kazaları gelişmiş ülke ortalamalarının üzerinde olup, halen çok ciddi can ve mal kaybına sebep olmaktadır. Karayolu taşımacılığına ilişkin mesleki bilgi ve beceri kazandırılması amacının yanı sıra can ve mal kaybına sebep olan bu tür kazaların azaltılabilmesi için, sektörde hizmet veren taşımacı, sürücü ve diğer personele; hizmet kalitesini ve güvenliği artıracak yönde mesleki eğitimin verilmesi zorunlu hale getirilmiş ve Bakanlığımızca yetkilendirilen eğitim merkezleri tarafından mesleki yeterlilik eğitimleri verilmeye başlanmıştır.

Eğitimler başarılı bir şekilde devam etmektedir. Bu eğitim kurumlarında 31 Aralık 2008’e kadar toplam 34.230 kişi, 13 Kasım 2009 itibariyle toplam 60.245 kişi eğitim almış olup, eğitimini tamamlamış olanlar için 31 Aralık 2008’e kadar toplam 7 defa, 2009 yılında da 3 defa olmak üzere bugüne kadar toplam 10 merkezi sınav yapılmıştır. 2010 yılı için yaklaşık 50.000 kişinin eğitim alması beklenmekte ve 4 merkezi sınav yapılması öngörülmektedir. 2010 yılının ilk sınavı 23 Ocak 2010 tarihinde yapılacaktır. (Sınav sonuçları www.kugm.gov.tr internet adresinden takip edilebilecektir.)

2005 yılında 230 kişi, 2006 yılında 4.987 kişi, 2007 yılında 10.992 kişi, 2008 yılında 18.021 kişi eğitim almış ve 2005 yılında 1 defa, 2006 yılında 2 defa, 2007 yılında 1 defa, 2008 yılında 3 defa merkezi sınav yapılmıştır. Bu sınavlara 2005 yılında 216 kişi, 2006 yılında 3.422 kişi, 2007 yılında 8.165 kişi, 2008 yılında 17.289 kişi, 2009 yılında 21.459 kişi girmiştir.

Ayrıca müktesap hak çerçevesinde 31 Aralık 2008’e kadar 1.180.106 kişiye toplam 1.587.694 adet, 14 Aralık 2009 tarihi itibariyle belge almaya hak kazanan 1.368.255 kişiden toplam 1.241.465 kişiye toplam 2.245.088 adet mesleki yeterlilik belgesi düzenlenerek verilmiştir. 2010 yılının ilk yarısında müktesep hak çerçevesinde mesleki yeterlilik belgesi düzenleme işleminin tamamlanması beklenmektedir.

2010 yılında yapılacak yenilikler nelerdir?

2010 yılı içerisinde karayolu taşımacılık faaliyetleri mesleki yeterlilik eğitimi yönetmeliğinin yeniden gözden geçirilerek uygulamadaki bazı aksaklıkların giderilmesi ve ihtiyaç duyulan düzenlemelerin yapılması amacıyla sektörden gelen talepler de dikkate alınarak revize edilmesi düşünülmektedir.