KAMYONUM'DA BU AY

SAYI 224
 

TÜRKİYE TAKOGRAF PİYASASINDAKİ DÜZENLEME ÇALIŞMALARI

Ülkemizde halen;  mekanik, elektro-mekanik (bu ikisine analog takograflar da diyebiliriz) ve yerli üreticilerimiz tarafından üretilmekte olan elektronik takograflar olmak üzere üç tip takograf cihazı kullanılmaktadır.

Analog takograflar, sürücünün hız ve çalışma sürelerine ilişkin bilgileri kâğıt disk üzerine kaydetmektedirler. Bu cihazlar, 3821/85 EC Yönetmeliği Ek 1’e göre AB ülkelerinden tip onaylı takograflardır.

Analog takograflar kilometre sayacı tipinde ve aracın göstergesine entegre cihazlar olabileceği gibi, kabin içine takılabilen harici cihazlar da olabilmektedirler.

Elektronik takograflar: Yerli üreticiler tarafından 1988 yılından beri üretilen elektronik takograflar, sürücünün hız ve çalışma sürelerine ilişkin bilgilerini, bir mikroişlemciye kaydetmekte ve gerektiğinde şerit kâğıt şeklindeki raporlarla yazılı çıktı ve grafik raporlar yazdırabilmektedirler.

Yerli elektronik takograflar, TSE’ nin “UBM -03 BK-006 Teknik Kriterine” göre üretilmektedirler.

Ülkemizde takograf cihazlarının hukuki durumu nedir?

Elektronik Takograf, Karayolları Trafik Yasası’nın 31.Maddesi’nde 1986’da tanımlanmış, ağır vasıtalarda kullanımı zorunlu bir elektronik kayıt cihazdır.

Takograf cihazlarının üretimine ilişkin düzenlemeler, uygulamanın başında Sanayi ve Ticaret Bakanlığının yayınladığı SGM 86 1-8 Tebliğleri ile düzenlenmiş olup, 01.01.2007 tarihinden itibaren takograf cihazları 3516 Sayılı Ölçüler ve Ayar Yasası kapsamına alınmıştır.

Yani 01.01.2007 tarihinden itibaren, ülkemiz içi hukuku açısından tüm takograf cihazları, elektrik sayacı su sayacı ya da taksimetreler gibi bir ölçü cihazı kimliğine kavuşmuştur.

Takograflar bir ölçü cihazı olarak tanımlandıktan sonra uygulamada ne gibi değişiklikler beklenmektedir?

Bir ülkedeki ölçüler mevzuatı ve uygulamaları, ülkenin medeniyet seviyesine ilişkin çok önemli ipuçları vermektedir. Çünkü yasal metroloji olarak genelleyebileceğimiz bu kavram toplumun her kesimini ilgilendirmekte, bu çerçevede kullanılan ölçü cihazlarının doğru çalıştığı, bu cihazları kullanan ya da bu cihazların kullanımından etkilenen her bireyin hakları açısından büyük önem arz etmektedir.

Alış veriş sırasında kullanılan tartı aletinin, akaryakıt alırken kullanılan pompanın, evimizdeki elektrik sayacının ya da bindiğimiz taksinin taksimetresinin doğru ölçüm yaptığından emin olmamız, adalet ve vatandaşlık hakları açısından tartışılmaz bir önem taşımaktadır.

Yine, takograf cihazları karayolu güvenliği açısından hepimizi yakından ilgilendiren çok önemli bir kayıt cihazı olduğundan,  ağır vasıta kullanmayanlar için bile karşıdan gelen aracın takografının ilgili yasalara uygun ölçüm ve kayıt yaptığından emin olmak, toplumun geneli açısından çok ciddi bir ihtiyaçtır.

Dolayısıyla, takograf cihazlarının ölçüler mevzuatı kapsamına alınması; bu cihazları üreten, kullanan ve bu cihazların tamir-bakım-onarım-montaj ve kalibrasyonunu yapanlar açısından, eskisine kıyasla daha fazla sıkı kontrol, düzen ve güvenilirlik anlamına gelmektedir.

Ülkemizde, Ölçüler Mevzuatı ve uygulamalarının AB normlarına yakın bir başarısı ve tecrübesi olduğundan, takograf cihazlarının da yeni durumda bu disiplin içinde olumlu ve Türkiye’ ye yakışır bir pozisyon alacağı konusunda hiç kuşku yoktur.

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Ölçüler ve Standartlar Genel Müdürlüğü, takograf konusundaki tüm kesimleri ilgilendiren düzenlemeleri içeren Yönetmelik çalışmalarını hızla tamamlamaya çalışmaktadır.

Yönetmelik tamamlandığında, Ülkemizde üretilen ya da ithal edilen tüm takograf cihazları Bakanlığın tip onayı sürecinden geçeceklerdir. Tip onayı sürecinde, takograf uygulamaları konusunda şimdiye kadar rastlanan aksaklık ve problemlerin en yeni teknolojiler kullanılarak giderilmesi konusunda çok önemli bir teknik seviyeye gelinmiştir.

Hazırlanan yönetmelik, yalnızca takograf üretici ve ithalatçılarını ilgilendirmemekte, kullanıcıları, yetkili servisleri ve sahada yapılan denetlemeleri de kapsamakta, bu konuda hazırlanmakta olan ayrıntılı düzenlemeler sonrasında, karayolu güvenliği konusunda büyük fonksiyonu olan takograf cihazları, ülkemizin kanayan yarası trafik kazalarının azaltılmasında daha büyük fonksiyonlar sağlayacaktır.

Takografların damgalanmasından ne anlaşılmaktadır?

3516 Sayılı Ölçüler Yasası ve ilgili yönetmelikler gereği, tüm ölçü cihazları, gerekli ölçüm doğrulamaları sonrasında, bu özelliklerinin garanti altına alınması amacıyla damgalanırlar. Damga, kullanım sırasında ölçü cihazının doğruluğunun emniyet altında olduğuna ilişkin fiziksel bir belirteçtir.

Bir ölçü cihazı olarak takograflar da, gerek üretim sonrası piyasaya arz edilmeden önce( ilk muayene) gerekse yetkili servislerde araçlara montajı sırasında, Bakanlığın belirlediği noktalardan damgalanarak güvenlik altına alınacaklardır.

Ancak, mevcut teknik ve hukuki duruma bakıldığında, bu gün için takografların hangi tipi olursa olsun damgalanmaya tam olarak uygun olmadığı görülmektedir. Bakanlığın hazırladığı Yönetmelik tamamlanarak yürürlük kazandığında, takograf damgalamaları da hukuki ve teknik geçerlilik kazanacaktır.

Periyodik muayene nedir?

Ölçüler mevzuatına göre, bir ölçü cihazının, ilk muayenesi sonrası piyasaya arz edildikten sonra önceden belirleneni periyodlar içinde doğruluğu tekrar gözden geçirilmelidir. Bu gözden geçirme sırasında ölçü cihazının kalibrasyonu yeniden yapılarak aradan geçen zaman içinde ölçme değerlerinde bir değişiklik olup olmadığı kontrol edilir, varsa bu tür sapmalar giderilir. Takograf cihazları da bir ölçü cihazı olduğuna göre, takografın ilk montajından sonra sahadaki kullanımı sırasında doğru ölçüm yapıp yapmadığı belli zaman aralıklarında tekrar gözden geçirilmeli, damgaları kontrol edilmeli ve ilk montajı sırasında düzenlenen kalibrasyon sertifikası yenilenmelidir.

Takografların periyodik muayene süresi, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın yukarıda sözü edilen Yönetmelik çalışması tamamlandığında belirlenmiş olacaktır. AB ülkelerinde takograf periyodik süresi, en az 2 yılda bir olarak tanımlanmıştır.

Bu konularda sürdürülmekte olan düzenleme çalışmaları ne durumdadır?

Yukarıda sözü edildiği üzere, bütün bu konuları düzenleyecek olan Yönetmelik çalışmaları Bakanlık tarafından hızla tamamlanmaya çalışılmaktadır. Yönetmelik tamamlanarak yürürlük kazandığında, takograf alanındaki, bu gün içi açık olmayan ya da tartışmalı tüm konular aydınlanmış olacaktır.

Takograf üreticisi 7 firma ESİDER (Elektronik Sayaç İmalatçıları Derneği) çatısı altında bir araya gelerek, Sanayi Bakanlığına bir sivil toplum kuruluşu sorumluluğu içinde destek vermektedirler.

Yeni teknolojiler ile geliştirilmiş takograflar devreye girince eski cihazların durumu ne olacaktır?

Söz konusu Yönetmelik yayınlanarak yürürlük kazandığında, bu Yönetmeliğe göre tip onayı alarak satılmasına ve kullanılmasına izin verilecek takograf cihazları da, teknolojisi geliştirilmiş ve her biri mevzuata uygun olarak damga altına alınabilir ve yanıltıcı müdahale edilmesi imkânsız cihazlar haline gelecektir.

Tip onaylı takografların devreye girmesi ile eski teknoloji ile piyasada dolaşan cihazların, yeni teknoloji ile üretilmiş ve tip onayı almış cihazlar haline getirilmesi mecburiyeti ortaya çıkacaktır. Bu değişim ve uyumlandırma, Bakanlığın gözetiminde, üretici firmalar ve yetkili servisler tarafından sağlanacaktır.

Değişim sürecinde üç önemli soru karşımıza çıkmaktadır.

İlk olarak, halen kullanılmakta olan eski teknoloji ile üretilmiş ve tip onayı olmayan takograflar, nasıl bir periyod ve sistem içinde yenilenecektir? Bu konuda Bakanlığın yaklaşımı, araç muayene istasyonlarında yapılacak kontrollerle 2 yıl içinde Ülkemizdeki tüm takografların aynı teknik seviyeye getirilerek damga altına alınmasıdır.

İkincisi, değişim sırasında ortaya çıkan mali profil ve kullanıcıların cebinden çıkacak para seviyesidir. Bakanlık bu konuda, üreticileri mevcut cihazların kullanılarak yeni ve tip onaylı cihazlar elde edilmesi ve ortaya çıkacak maliyetin küçük olması konusunda mecbur tutmuştur.

Bir başka anlatımla, takograf piyasasının düzenlenmesi ve takograf cihazlarının damga altına alınarak fonksiyonlarının ve güvenilirliklerinin maksimize edilmesi konusunda, üreticiler de elini taşın altına koymuşlardır.

Bu durum karayolu güvenliği ve kamu menfaati ile direkt ilişkili olduğundan, üreticiler de canı gönülden konuya destek vermektedirler.

Üçüncüsü, bu uygulamanın ne zaman başlayacağıdır. Yönetmeliğin yayınlanması ve yapılacak teknik- idari hazırlıklar dikkate alındığında uygulamanın 01.01.2010 tarihi itibarı ile başlaması ve 2 yılda tamamlanması öngörülebilir bir süredir.

AB üyelik sürecindeki ülkemizde, takograf konusunda köklü değişiklikler beklenmekte midir?

AB üyelik sürecinde aday ülke statüsündeki Ülkemizde, birçok uygulamada görüldüğü gibi takograf konusunda da AB Standartlarında takograf uygulamasına geçilmesi kaçınılmazdır. AB ülkelerinde,       1 Mayıs 2006 tarihinden itibaren 3821/85 EC Ek 1 B’ de tanımlanan dijital takografa geçilmiştir.

AB ülkelerinin teknik şartnamesini 10 yılda tamamlayarak birçok ertelemeden sonra geçmeyi zorlanarak başardıkları bu takograf uygulaması, bazı AB ülkelerinde hala uygulanamamakta, uygulanan ülkelerde de ciddi sıkıntılar ve tartışmalara sebep olmaktadır.

Bu sıkıntıların sebebi, dijital takograf uygulamasının, son derece güçlü bir teknik alt yapı gerektirmesi, kullanıcı ve denetleyicilerin çok iyi bir eğitim ihtiyacından kaynaklanmaktadır. Dijital takograf uygulamasında kullanılan akıllı kartlar, bu kartların ve cihazın tip onayı süreçleri oldukça zor ve pahalıdır.

Ayrıca, dijital takograf üretimi konusunda hala yeterli rekabet koşulları oluşmamıştır ve bu cihazları dünyada sadece 4 büyük firma üretebilmektedir. Oligopol piyasa koşulları gerekçesiyle, dijital takografların son kullanıcıya ulaştığı fiyat, oldukça pahalıdır.

Yine ve maalesef dijital takograflar konusunda ülkemizde henüz bir yerli üretici yoktur.

O halde, AB dijital takografına geçiş konusunda Türkiye son derece yumuşak bir süreç politikası uygulamalıdır.

AB dijital takografı ne zaman ve hangi aşamalarda ülkemizde uygulanacaktır?

Bu geçiş sürecinin, 5 yıl olması beklenmekte, dijital takograf uygulaması mecbur olduğunda rekabet açısından mutlaka uygun bir seviyede olunması umulmaktadır. Aksi takdirde, hem son kullanıcı çok pahalı satın almak zorunda olduğu bir takograf cihazı ile karşı karşıya kalacak, ülke döviz kaybına uğrayacak, hem de yerli takograf sanayi yok olacaktır.

Dijital takografa geçiş tarihi, yine Bakanlığın hazırladığı Yönetmelik içinde açıkça yer alacaktır.

AETR Taahhütlerimiz açısından dijital takografa geçiş ne zaman olacaktır?

AETR Anlaşmasının EK I Dokümanının 13. Maddesi uyarınca, Avrupa Birliği’ne üye olmayan, fakat AETR’ye taraf olan, içerisinde Türkiye’nin de bulunduğu ülkelere 16 Haziran 2010 yılına kadar uluslararası karayolu taşımacılığında Avrupa Elektronik Takografına geçiş konusunda dört yıllık bir geçiş süresi verilmiştir.

Bu sürenin sonunda, Türkiye’de tescil edilen ancak, AB ülkelerine giriş çıkış yaparak çalışan araçlarda Avrupa Digital Takografının kullanılması zorunlu hale gelecektir.

Burada, AETR antlaşması açısından, Avrupa Elektronik Takografının 2010 yılından itibaren sadece uluslararası taşımacılığımızda ve uluslararası taşımacılığın da AB Ülkelerine yönelik kısmında zorunlu olacağının ifade edilmesi önem arz etmektedir.

AB dijital takografı ülkemiz iç hukukunda mecbur olunca eski takografların durumu ne olacaktır?

Bu konuya yine AB ülkeleri referansı ile yaklaşmak doğru olacaktır. 1 Mayıs 2006 tarihinden itibaren dijital takografa geçen AB ülkelerinde, uygulama başlamadan önce takılan analog takografların 10 yol süreyle kullanılabileceği ön görülmüştür.

Ancak, analog takograflar 10 yıllık süreç içinde arızalandığında tamir edilmemekte, dijital takograflarla değiştirilmektedir. Aynı uygulama ülkemiz için de geçerli olabilir.

VAHAP TAN

NORM ELEKTRONİK SANAYİ ve DIŞ TİCARET A.Ş.

YÖNETİM KURULU BAŞKANI

ELEKTRONİK SAYAÇ İMALATÇILARI DERNEĞİ (ESİDER)

YÖNETİM KURULU ÜYESİ

		Başkentte Avenue Rüzgarı Esti		Herkes Bilir; İnşaat Zor İştir