Emniyet ve Konfor İçin Doğru Amortisör

Amortisör nedir?

Günlük yaşantımızda amortisör deyimi genel anlamda tüm araçların süspansiyon sistemi anlamında kullanılmaktadır. Aslında makasların ve yayların amortisörden ayrı olarak düşünülmesi gerekmektedir. Amortisörün ne olduğunu bilmeden önce ne olmadığını bilmekte yarar vardır. Öncelikle amortisör taşıyıcı bir eleman değildir. Dolayısıyla aracınızın ağırlığını amortisör taşımaz.

Gerçekte amortisör, aracınızın kontrolsüz olarak yaylanmasını önleyici bir elemandır. Bozuk yollarda aracınızın tekerlekleri yol durumuna ve seyir hızına bağlı olarak değişen genlikte düşeysel salınımları insan bünyesine en uygun biçimde absorbe etmektir. Yapılan araştırmalara göre dakikada 60 kereden az salınımlar araba veya deniz tutması denilen hastalığa yol açar. Salınım sayısı dakikada 100'ün üzerine çıkacak olursa bu kez şiddetli baş ağrısı ve sinirsel bozukluklar ortaya çıkar, insan bünyesi için en iyi salınım dakikada 60 ila 100 arasındadır. Tekerlek salınımlarını kontrol altına almak için amortisörler hareket yönüne ters ve hız ile orantılı direnç gösterir. Böylelikle yaylarda biriken enerji ısıya dönüştürülerek harcanır. Görüldüğü gibi yaylar ve amortisörler aracınızın seyir edeceği yol şartlarını göz önünde tutularak konforlu ve emniyetli bir yolculuk sağlayacak biçimde seçilir.

Genellikle amortisörün aracın sadece konforu için geçerli olduğu sanılır. Halbuki tekerlerin yolu iyi kavramasında amortisöre düşen pay tahminin ötesindedir. İyi bir amortisör virajlarda savrulmayı önler, tekerlerin yola iyi basmasını sağlayarak hem çekişi arttırır hem de duruş mesafesini kısaltır. Ani yapılan frenlerde frenleme gücü tamamen tekerle yol arasında sürtünmeye dayandığından zıplayan bir tekerlek yer ile teması kesildiği sürece fren yapamaz. Bu ise fren gücünün yarı yarıya azalması bir başka deyişle fren mesafesinin iki katına çıkması anlamına gelir.

Amortisörlerin faydaları nelerdir?

Taşıt araçlarında salınım ve yaylanma düzgünlüğünü sağlamak için kullanılan amortisörler taşıtların vazgeçilmez parçasıdır. Görevleri makas veya yayın aşağı yukarı hareketlerini yumuşatmak, sert darbe ve çukurların etkisini söndürerek azaltmaktır. Amortisörler yayların hareketlerini dizginleyerek hem daha fazla güven hem de daha fazla konfor sağlar.

Tekerlerin yolla temasını daha uzun bir zaman sürdürmekle, yaylanma hareketini tekerlek hareketine göre ayarlamakla, rahat bir direksiyon ve güvenli bir fren kontrolü sağlar. Lastik, ön düzen ve şasedeki sesi önler. Savrulma ve salınımdan sonra arabanın dengesini çabuk bulmasını, tekerleklerin yola sürekli oturmasını gerçekleştirirler, bütün bunların sonucu rahat bir yolculuktur.

Amortisör nasıl çalışır?

Amortisör açılırken: Tekerleğin açılması ve yayın birden boşalmasını önler, darbeli açılımı önler. Tekerleğin kasise yumuşak bir hareketle oturarak geri zıplamasına engel olur.

Amortisör kapanırken: Yukarı doğru olan yay hareketini yumuşatır, darbeyi söndürür. Amortisörün aşağı doğru olan tepkisi lastiği yola bastırır, zıplamasını önler.

Amortisör neden önemlidir?

1-Direksiyon hakimiyeti tekerleklerin yolla teması kesildiğinde kaybolur.

2-Dönemeçlerde arabayı ters açıdan yatırır.

3-Frenlerin etkisini azaltır. Tekerler yolda zıplarsa, frenlerin iyi olması da faydasızdır.

4-Zıplamaların yarattığı düzensiz sürtünme lastik aşınmasını hızlandırır.

5-Direksiyon donanımı, şase, rot ve ön düzen, bozuk amortisörün yarattığı aşırı titreşim ve gerilim sonucu erken yıpranır, aşınır, bakım ve onarım giderlerini artırır.

6-Eskimiş amortisörler taşıtın bütün denge ve verimini etkiler.

7-Lastiklerin yola eşit yükle ve sürekli basması ve sürücünün tam kontrolünde bulunması aranan bir koşuldur.

Amortisörünüzün aracınıza uygun olup olmadığını nasıl anlarsınız?

1-Tekerlek Aşınma Deneyi: Amortisör iyi çalışmadığı zaman bozuk yollarda araba ağırlığı darbeler halinde tekerlek lastiklerine yüklenir ve lastikleri aşındırır. İyi amortisör, lastiklerin ömrünü uzatmanın yanında, diğer tekerlerin dengesini ve açılarını da korur.

2-Sızma ve Kırık Deneyi: Bozuk keçe sızmaya yol açar. Sızıntı göz ile görülebilir. Amortisörü sıkı tutup sallayınız, eğer yerinden oynuyorsa bağlantı halkaları kopuk ya da aşınmıştır. Kötü amortisör yüksek bir tümsekten ya da derin bir çukurdan geçişte direksiyon kontrolüne engel olur.

3-Tampon Deneyi: Arabanızı aşağı yukarı zıplatınız. Elinizi çektikten sonra araba 1,5 salınımdan daha fazla salınım yaparsa söndürüm gücünü yitirmiştir. Zayıf söndürümlü amortisör, dengesiz araba ve güvensiz yolculuk demektir.

4-Direksiyon Deneyi: Zor kontrol edilen direksiyon ve sallantılı yolculuk, yıpranmış amortisörün sonucudur. Yeni amortisör hem sürüş esnasında hem de frenlemede tekerlerin yol ile olan sürekli temasını sağlar.

Maysan Mando Satış ve Pazarlama Müdürü Erdi Ceyhan’ın, sürücü ve servislere önerileri ise şöyle;

Sürücülere önemli öneriler…

1-Aracınızda anormal bir ses duyduğunuzda, mevcut sesin amortisöre ait olduğunu iddia etmeden önce, aşağıdaki noktaları gözden geçirerek ses nedenini teşhis ediniz.

-Direksiyon kutusu ve körüğü,

-Rot başı ve rotiller,

-Tekerlek bilyaları,

-Önden çekişli araçlarda akslar,

-Helezon yay, makaslar,

-Amortisör bağlantılarında torkunda sıkılmamış/gevşemiş somunlar civatalar,

-Viraj denge çubuğu bağlantı lastikleri,

-Fren hidrolik borularının amortisördeki bağlantı yerlerinden çıkması,

-Gece boyu bekleyen veya uzun süre kullanılmayan ilk birkaç yüz metrede amortisör sesi duyulması normaldir. Aracın hareket haline geçişinden itibaren ortadan kalkar. (Gazsız amortisörlerde)

2-Ön amortisörlerin değiştirilmesinden sonra, mutlaka ön düzen ayarı yaptırınız. Bozuk ön düzen ayarı, iç ve dış lastik kenarlarının aşırı yıpranmasına neden olur.

3-Amortisörlerin sökme takma işlemlerini Türkiye'de mevcut araç üretici firmalarınca yetki verilmiş resmi servislere veya bu konuda eğitim almış özel servislere yaptırmalısınız.

4-Bozuk amortisörler tehlikelidir. Aracınızın süspansiyon sisteminin bir parçası olan amortisörler, emniyet ve konforunuz için hayati önlem taşırlar. Makas/helezon yay v.b. sistemlerin performansını korur, aracın yol tutuşunu sağlayarak güvenli bir sürüş sağlarlar.

5-Aracınızın en dayanıklı parçalarından biri olmalarına ve en üstün kalite ve standartlarda imal edilmelerine rağmen, fren emniyeti virajda savrulma sürüş konforu için ülkemiz yol şartlarında amortisörlerin her 20.000 km'de kontrol edilmesi tavsiye edilir.

Servislere önemli öneriler…

Kara nakil araçlarında, sürüş emniyeti ve sürüş konforunun sağlanmasında önemli bir rolü olan amortisörlerin arızalarını ve bu arızalara sebep olabilecek nedenleri bulmak için şunlar yapılmalıdır:

 1-Araç genel görünüşünü göz kontrolü ve aracı sürerek kontrol etmek.

2-Aracı lift ya da kanal üzerine aldıktan sonra, amortisörlerin dış görünüşlerini kontrol etmek.

3-Özel makinalar yardımı ile aracın komplesini test makinasına sokup süspansiyon sisteminin genelini ve araçtan sökülen amortisörü test makinasına bağlayıp, yalnızca amortisörü test etmek.