KARAYOLUNDA YENİ DÜZEN

Yönetmeliğin kapsamına giren taşımacılık, acentelik, taşıma işleri komisyonculuğu, taşıma işleri organizatörlüğü, nakliyat ambarı işletmeciliği, kargo işletmeciliği, lojistik işletmeciliği, dağıtım işletmeciliği, terminal işletmeciliği ve benzeri faaliyetlerde bulunacak gerçek ve tüzel kişilerin yapacakları faaliyetlere uygun olan yetki belgesini/belgelerini Ulaştırma Bakanlığından alma zorunluluğu getirildi.

Ticari amaçla otomobille yolcu taşımacılığı yapacaklar için “A”, otobüsle uluslararası ve yurt içi yolcu taşımacılığı için “B”, uluslararası ve yurt içi eşya taşımacılığı için “C”, otobüsle yurt içi yolcu taşımacılığı için “D”, yolcu taşımacılığı alanında acentelik için “F”, eşya ve kargo taşımacılığı acenteliği için “G”, eşya taşımacılığı alanında komisyonculuk için “H”, yurt içi eşya taşımacılığı için “K”, lojistik işletmeciliği için “L”, tarifeli olarak ticari amaçla kargo işletmeciliği için “M”, nakliyat ambarı işletmeciliği için “N”, dağıtım işletmeciliği için “P”, taşıma işleri organizatörlüğü için “R”, terminal işletmeciliği için “T” türü yetki belgesi verilecek.

Taşımacılık faaliyetlerinin, ekonomik, seri, elverişli, güvenli, çevreye kötü etkisi en aza indirilecek, fert, toplum ve çevre sağlığıyla bunların güvenliğini olumsuz yönde etkilemeyecek ve kamu yararını gözetecek şekilde serbest rekabet ortamında yapılması öngörülüyor.

Posta Kanunu ile tanımlanan ve PTT tekelinde bulunan gönderiler, yetki belgesi sahipleri tarafından kendi nam ve hesaplarına toplanamayacak ve dağıtılamayacak.

Seyahat Acenteleri ve Seyahat Acenteleri Birliği Kanunu ile Seyahat Acenteleri Yönetmeliği hükümlerine göre kurulmuş seyahat acenteliği belgesine sahip olanların, yaptıkları organizasyonlarda verecekleri hizmetlerin kapsamına kara yolu taşımacılığını da dahil etmeleri halinde, yetki belgesi almaları gerekecek.

Yönetmelikte belirlenen şartlara aykırı hareket edenlere idari para cezası uygulanacak.

Yönetmelikte tehlikeli maddelerin ve tehlikeli atıkların taşınması konusunda da yetki belgesi sahiplerinin, tehlikeli atığın özelliğine uygun olduğunu gösteren bilgi ve belgeler ile Tehlikeli Madde Sorumluluk Sigortası poliçesini ibraz ederek, ilgili mercilerden bu taşımalar için ayrıca izin almaları gerekecek.

YETKİ BELGESİNE İLİŞKİN USUL VE ESASLAR

Yönetmelikte yetki belgesi alma ve yenileme şartları ve gerekli belgelere ilişkin esaslar düzenlendi.

Yetki belgesi sahiplerinin mevcut yetki belgelerini, iş kapasitelerinin artması sebebiyle daha üst veya daha alt bir yetki belgesiyle değiştirme imkanı getirildi.

Yönetmelikte yetki belgelerinin süresi de belirlendi. Yetki belgesi almak veya yenilemek isteyen gerçek ve tüzel kişilerin başvuruya ilişkin incelemesini Bakanlık en geç 15 gün içinde tamamlayacak.

Bir yetki belgesi almak için verilmesi gerekli belgelerden, Bakanlığın uygun bulması halinde diğer bir yetki belgesinin alınmasında da tamamlayıcı belge olarak yararlanılabilecek.

Yönetmelik kapsamında verilen ve yenilenen yetki belgelerinin süresi 5 yıl olacak. Yetki belgesi sahiplerinin, belgenin verilmesinden itibaren 6 ay içinde faaliyete başlamaları gerekecek ve belgenin geçerlilik süresi boyunca faaliyetine sürekli olarak 1 yıldan fazla ara veremeyecek.

Yetki belgesi sahipleri, yetki belgelerini yenilemek için belgenin geçerlilik süresinin bitim tarihinin 60 gün öncesinden itibaren Ulaştırma Bakanlığına yazılı olarak müracaat edebilecek. Yetki belgesi, yenileme ücretinin ödendiği tarih esas alınarak yenilenecek.

Gerçek kişilerde sadece baba ve çocuklar arasında yapılabilen yetki belgesi devir işlemleri, yeni yönetmelikle birlikte baba, anne, eş, çocuklar veya kardeşler arasında yapılabilecek.

25 Şubat 2004 tarihinde ilk defa yetki belgesi kapsamına alınan ve yetki belgesi alma süresi bakanlıkça uzatılan faaliyetler için mevcut yetki belgeleri 1 yıl ile 2,5 yıl arasında ücretsiz olarak uzatıldı.

BELGELER ÜZERİNDE TAHRİFAT YAPILMASI

Ulaştırma Bakanlığınca verilecek belgeler üzerinde tahrifat yapan yetki belgesi sahipleri ve bunlara yardımcı olanlar hakkında gerekli işlemler yapılmak üzere Bakanlıkça ilgili Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulacak.

Yetki belgeleri, adlarına düzenlenen gerçek veya tüzel kişiler dışında başkaları tarafından kullanılamayacak ve hiçbir şekilde devredilemeyecek. Belge sahibi tüzel kişiliklerdeki pay sahipliği satış, bağışlama veya muadili bir işlemle el değiştirirse ya da tüzel kişiliklerin birleşmeleri halinde, yeni sahip ve/veya ortaklara, değişikliğin meydana geldiği tarihten itibaren 90 gün içinde yönetmelik şartlarını sağlama zorunluluğu getirildi.

Yetki belgesi alındıktan sonra taşıt belgelerinde kayıtlı taşıtlarının kazaya uğraması, yanması, müsadere edilmesi, hurdaya ayrılması veya başka bir mücbir sebepten dolayı iş göremez duruma gelmesi halinde de değişikliğin, meydana geldiği tarihten itibaren 60 gün içinde Bakanlığa bildirilmesi gerekecek.

TAŞITLARDA ARANACAK ŞARTLAR

Yönetmelikle, yetki belgesi sahiplerinin ilk başvuru ve faaliyetleri süresince bulundurmaları gereken asgari kapasitedeki taşıtları için eski yönetmelikte yer alan yaş şartı yolcu taşımaları için otobüslerde aranan 8 yaştan 10 yaş sınırına, uluslararası eşya taşımaları için taşıtlarda aranan 12 yaştan 14 yaş sınırına, yurt içi eşya taşımaları için taşıtlarda aranan 19 yaştan 20 yaş sınırına yükseltildi.

Yurt içi yolcu ve eşya taşımacılığında kullanılan ve asgari kapasitenin dışındaki diğer taşıtlar için ise araç muayenesi yapılmış olması kaydıyla yaş sınırlaması kaldırıldı.

Eşya taşımalarında kullanılan kamyon, römork ve yarı römorkların kapalı kasa veya tenteli veya brandalı olması gerekecek. Ancak açık olarak taşınması zorunlu olan eşya, kara yolu trafik güvenliğini tehlikeye düşürmeyecek şekilde yüklenerek ve bağlanarak taşınabilecek.

Taşıtların şartlara uygun olup olmadığı, Emniyet Genel Müdürlüğü araç tescil kayıtlarından elektronik ortamda temin edilecek bilgilere göre tespit edilecek.

Konteynır, oto, sac rulo ve benzeri eşya taşımalarında kullanılan taşıtların taşınan yüke uygun olması şartı aranacak.

Yönetmelikte, taşıtların özmal veya sözleşmeli olarak kullanılmasına ilişkin kurallar da düzenlendi.

Yönetmelik, taşıtların sadece bir yetki belgesine kayıtlı olma zorunluluğu getirdi. Buna göre, taşıt sahipleri ile yetki belgesi sahipleri arasında sözleşmeli taşıtlar için yapılacak olan sözleşmelerin tarafları ve imzalarını, taraflara verilen yetki ve görevler ile hak ve yükümlülüklerini, mali konuları, sözleşmenin süresini, feshini, düzenleme tarihini ve varsa diğer özel hükümleri ihtiva etmesi şartı aranacak.

Yönetmeliğe göre, A, B, C, D, L, M, N ve P türü yetki belgesi sahiplerinin, kısa unvanlarını faaliyetlerinde kullanacakları 4 veya daha fazla tekerlekli olan taşıtlarının en az bir yerine görülebilecek şekilde yazdırmaları zorunluluğu getirildi.

Bu unvan ve/veya kısa unvanlarda kullanılacak sıfatların yetki belgesinin kapsamına uygun olması gerekecek ve birden fazla kısa unvan kullanılamayacak.

Taşıtlarda taşıt kartının aslı bulundurulacak ve bu kartlarda, yetki belgesi sahibinin ticari unvanı, yetki belgesinin türü ve numarası, taşıt kartının geçerlilik süresinin başlangıç ve bitiş tarihi, taşıtın plakası, markası, cinsi, modeli, rengi ve benzeri bilgiler yazılacak.

Yönetmeliğe göre, araçlarda yapılan tadilatların, Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkında Yönetmeliğe uygun ve araç tescil belgesine işlenmiş olması gerekiyor.

Buna göre, tadilat yapılmak suretiyle koltuk kapasitesi artırılmış yolcu taşımaya mahsus taşıtlar, yetki belgeleri eki taşıt belgelerine kaydedilemeyecek. Soğutma tertibatı bulunanlar hariç römork ve yarı römorklarda yakıt deposu bulundurulamayacak.

Taşıtların yakıt depolarının toplam hacimlerine Ulaştırma Bakanlığı sınırlama getirebilecek. Bu şartlara aykırı olan taşıtlar, durumun tespiti halinde yetki belgesi sahibinin yetki belgesi eki taşıt belgesinden resen düşülecek.

TERMİNALLER

Yönetmelikte terminaller de düzenlendi. Buna göre, şehirlerarası, yurt içi ve uluslararası alanda faaliyet gösteren yetki belgesi sahipleri ile bunların yolcularına hizmet veren yolcu veya eşya/kargo gönderenlerine/gönderilenlerine hizmet veren eşya/kargo terminalleri, ilgili mahalli idareden gerekli tüm izinler alındıktan sonra, gerçek ve tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşları tarafından terminal işletmeciliği yetki belgesi alınarak işletilebilecek.

Sebze ve meyve toptancı halleri hariç yurt içi ve uluslararası eşya/kargo taşımalarında terminal zorunluluğu aranmayacak. Ancak sebze ve meyve toptancı hal işletmecilerinin eşya terminali işletmeciliği yetki belgesi almaları gerekecek.

Terminallerde kara yolu taşımacılık faaliyetinde bulunacak gerçek ve tüzel kişilerin bu yönetmelik kapsamında yetki belgesi sahibi olmaları şartı aranacak. Terminallerde kara yolu taşımacılık faaliyetinde bulunacak bir gerçek veya tüzel kişiye, söz konusu terminalin kara yolu taşımacılık faaliyetlerine ayrılan toplam alanının en çok yüzde 20'sine kadar olan kısmı tahsis edilebilecek.

Yurt içi ve uluslararası yolcu terminalleri, en az 2 bin metrekare alan üzerinde, belediye imar planlarına uygun, yol ağlarıyla bağlantısı olan, varsa belediye altyapısıyla irtibatlandırılmış yoksa bu tür altyapıları oluşturulmuş, taşıtlar için peronlar, park yerleri, gerektiğinde bunların bakım ve ikmal yapabilecekleri alanları bulunan, açık ve kapalı alanlarında yeterli yangın önleme, söndürme ve alarm ile aydınlatma sistemleri ve araçları bulunan, çevre düzenlemesi yapılmış, engellilerin ihtiyaçlarını karşılayan ve çevreleri güvenlik açısından yeterli ihata duvarı veya tel örgü ile çevrilmiş bir altyapıya sahip olması ve terminale giriş çıkışların kara yolu trafiğini olumsuz etkilememesi gerekecek.

Bu terminallerde, yolcuların şehir içi ulaşımını sağlayan servis araçları, ticari taksiler ile özel otomobiller için indirme, bindirme ve park yapacakları yeterli bir alan da bulunacak.

Terminallerde ayrıca, sıcaktan ve soğuktan korunmuş bir ortamda, yolcular için bilet satış yeri, yeterli sayıda bay ve bayan tuvaleti ile oturma yerleri, haberleşme ve iletişim, acil sağlık yardımı, polis ve zabıta birimi, beslenme, ibadet, emanet ve benzeri asgari ihtiyaçları karşılayacak şekilde rahat, sağlıklı ve güvenli olması gerekecek.

Yurt içi ve uluslararası eşya/kargo terminalleri için en az 2 bin metrekare alan üzerinde, belediye imar planlarına uygun, yol ağlarıyla bağlantısı olan, varsa belediye altyapısıyla irtibatlandırılmış yoksa bu tür alt yapıları oluşturulmuş, ilgililer için yükleme, boşaltma, depolama, istifleme ve aktarma alanları ile eşya taşımaya mahsus her türlü taşıtın yükleme, boşaltma yapabileceği yanaşma yeri ve park yerinin bulunması, çevrelerinin güvenlik açısından yeterli ihata duvarı veya tel örgü ile çevrilmiş bir alt yapıya sahip olması ve terminale giriş çıkışların kara yolu trafiğini olumsuz etkilememesi şartı aranacak.

Bu terminallerde, taşımacıların/gönderenlerin/çalışanların araçları ile ticari taksiler için park yapacakları yeterli bir alanın bulunması gerekecek.

TAŞIMACILIK SEKTÖRÜNDE İSTİHDAM EDİLENLER

Yönetmelik, taşımacılık sektöründe istihdam edilecek personele ilişkin düzenlemeler de getirdi.

Buna göre, yetki belgesi sahipleri, faaliyetleri süresince hizmetlerini yürütebilecek niteliklere sahip ve yeterli sayıda personel bulundurmakla yükümlü olacak.

Taşıma işlerinde istihdam edilenler hizmet akdine tabi olacak, hizmet akdi yapılmadan personel istihdam edilemeyecek. Yetki belgesi sahiplerinin, çalışanlarının ücretlerini, sosyal güvenlik ve özlük haklarını zamanında ve tam olarak vermeleri gerekecek.

Denetimlerde hizmet akdi yapılmaksızın personel istihdamının tespiti halinde durum Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildirilecek.

Yönetmeliğe göre, şoförlerde, taşıtın niteliğine uygun sürücü belgesi ile ilgili mevzuatın öngördüğü mesleki yeterlilik belgesine sahip olma, büyük otobüs kullananların 26 yaşından gün almış olmaları, 63 yaşından gün almamış olmaları, bedeni ve psikoteknik açıdan sağlıklı olduklarını gösteren bir sağlık raporunu yetkili sağlık kuruluşlarından her beş yılda bir almaları, tehlikeli madde taşıyan taşıtları kullananların, ilgili mevzuatın öngördüğü eğitimi aldığını gösteren belgeye sahip olmaları, uyuşturucu, silah, insan ve gümrük kaçakçılığı ile terör suçlarından dolayı hürriyeti bağlayıcı ceza almamış olmaları şartları aranacak.

Şoförlerin çalışma ve dinlenme süreleri, Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Yapan Taşıtlarda Çalışan Personelin Çalışmalarına İlişkin Avrupa Anlaşması (AETR), Karayolları Trafik Kanunu ve Karayolları Trafik Yönetmeliği hükümleriyle ilgili diğer mevzuata uygun olacak.

Uluslararası yolcu taşımacılığı yapan yetki belgesi sahipleri, mevcut belgeleriyle yurt içi yolcu taşımacılığı yapabilecek.

YOLCU BİLETLERİ

Yönetmeliğe göre, tarifeli yolcu taşımalarında, her yolcu için ayrı ayrı yolcu bileti düzenlenmesi ve bilette, yetki belgesi sahibi taşımacının adı/unvanı, adresi, vergi dairesinin adı ve hesap numarası ile yolcunun adı, soyadı, kalkış ve varış yeri, koltuk numarası, hareket tarihi ve saati, taşıma ücreti, biletin seri ve müteselsil sıra numarası ve düzenleme tarihinin yer alması gerekecek.

Her seferde 1 yolcu ile bu seyahatte görevli olmayan en fazla 2 personelini bilet keserek ücretsiz taşıyabilecek yetki belgesi sahipleri, otobüs hareket saatinin 24 saat öncesine kadar yapılacak müracaatlarda, bilet ücretinin tamamını iade etmek, otobüs hareket saatinden 12 saat öncesine kadar yapılacak müracaatlarda ise 6 ay geçerli açık bilet düzenlemek zorunda olacak. Tarifesiz yolcu taşımalarında taşıma sözleşmesi yapılması gerekecek.

Yolcunun 30 kilograma kadar olan bagajı ücretsiz taşınacak. Bagajlar yolcuların numaralandırılmış oturma yerlerine göre etiketlenecek. Taşıtın bagaj taşınmasına mahsus bölümleri dışında ve sahipsiz bagaj taşınamayacak, taşıtın izin verilen azami yüklü ağırlığını aşacak şekilde bagaj yüklenemeyecek.

Yolcu beraberinde olmayan ticari eşya ve kargo taşınamayacak. Özel kafeslerinde kedi, köpek ve kuş gibi evcil hayvanlar bagaj taşımaya mahsus bölümlerde taşınabilecek. Taşıtın içinde yolcularla birlikte canlı hayvan taşınamayacak. Gerekli hallerde, yolcu alınmaksızın evcil hayvanların taşıtın içinde taşınabileceği özel sefer ve servisler düzenlenebilecek.

Yolcu taşımalarında, tehlike oluşturabilecek yanıcı, yakıcı, parlayıcı, patlayıcı, zehirli, bulaşıcı, radyoaktif ve benzeri nitelikteki yolcu eşyası taşıtın bagaj bölümü de dahil olmak üzere taşınamayacak.

Yurt içi eşya ve kargo taşımalarında taşıma senedi düzenlenmesi gerekecek.

Yetki belgesi sahipleri, bilet satışı yaptıkları terminallerde ve çevresinde yolcuları yönlendirmek için personel istihdam edemeyecek, çalıştıramayacak ve bunlardan yararlanamayacak.

Kara yolları alt yapısı, işletilmesi, trafik, doğal afetler, meteorolojik şartlar ile arıza ve kaza hali dahil, seyahat esnasında meydana gelen ve beklenmeyen durumlarla ilgili ortaya çıkan ve taşımanın devamına engel olan sebeplerin, belirsiz bir süre beklemeyi mecburi kılması veya varış noktasına kadar gerekli zamanın bir katından daha fazla beklemeyi gerektirmesi halinde, yetki belgesi sahibine, imkan olduğu takdirde bir başka güzergahı izleyerek taşımayı tamamlamak, aksi halde yolcuyu güzergah üzerinde yolcunun dilediği bir yere kadar götürmek veya yolcu, eşya ve kargoyu hareket noktasına geri getirme yükümlülüğü getirildi. Bu gibi hallerde, yetki belgesi sahipleri herhangi bir ek ödeme veya benzeri talepte bulunamayacak.

Yetki belgesi sahiplerinin, çalışanlarının ücret ve çalışma şartlarına, şoförlerin çalışma ve dinlenme sürelerine, araçların ağırlık ve boyutlarına, yol ve araç güvenliğine, çevrenin korunmasına ilişkin kurallara uygun faaliyette bulunmaları gerekecek.

Yolcu taşımalarında yetki belgesi sahiplerinin, yolcuya gelebilecek bedeni zararlar için sigorta ettirmeleri gerekecek.

ÜCRET TARİFELERİ

Tarifeli yolcu ve kargo taşımacılığı yapan yetki belgesi sahipleri, belirlenmiş olan taşıma hattı ve taşıma güzergahına yasal mücbir sebepler dışında uyacak, bu güzergahlar yetki belgesi türlerine göre belirlenecek.

Ücret tarifeleri aynı hat ve güzergah üzerinde gidiş ve dönüşte aynı olacak ve tespit edilmiş ücret tarifelerinin üzerinde ücret alınamayacak. Yüzde 30'dan fazla indirim uygulanamayacak ancak, tarifeli yolcu taşımacıları önceden Ulaştırma Bakanlığından izin almak suretiyle belirli bir süre için sefere çıkardığı taşıtının toplam koltuk sayısının yüzde 10'unu aşmayacak sayıdaki koltuk için herhangi bir orana tabi olmaksızın özel indirim uygulayabilecek.

6 yaşın altında olan çocuklar, yolcu bileti düzenlenmeksizin kucakta seyahat edebilecek. Bunlar için ayrı koltuk talep edilmesi halinde, bilet ücreti geçerli ücret tarifesi üzerinden yüzde 30 indirimli düzenlenecek.

6 yaş ve üzeri tüm yolcuların ayrı koltukta seyahat etmesi gerecek, 6-12 yaş arası çocuklar ile yaş şartı aranmaksızın en az yüzde 60 oranında özürlü olduğunu belgeleyen kişiler için bilet ücreti, geçerli ücret tarifesi üzerinden yüzde 30 indirimli düzenlenecek.

Yetki belgesi sahiplerinin ücret tarifelerini kendilerine ait internet sitelerinde yayımlamaları gerekecek. Geçerlilik süresi de belirtilmek suretiyle hazırlanan zaman tarifelerinin uygulamaya konulmadan önce Bakanlığa onaylatılması gerekecek.

Zaman tarifelerinin görülebilecek şekilde iş yerleri, terminal ve bilet satış yerlerine asılması, ayrıca bir örneğinin yolcu taşıması yapılan taşıtlarda bulundurması zorunluluğu getirildi.

Ulaştırma Bakanlığı, ilgili kuruluşlar ve yetki belgesi sahipleriyle iş birliği yaparak olağanüstü hal ve savaşta taşıma hizmetlerinin sürekliliğini sağlayabilmek için gerekli planları yapacak.

TERMİNAL KULLANIM ZORUNLULUĞU

Yönetmelikte, tarifeli yolcu taşımalarında kalkış ve varışların bir terminalden yapılması esası getirildi. Buna göre, terminal ve ara duraklar dışında yolcu indirilip bindirilemeyecek. Ara duraklarda bilet satışı yapılabilmesi ve yolcu alınabilmesi için yetki belgesi sahibine ait bir şube veya acentesi olması gerekecek.

Yolcu terminalinin bulunmadığı yerleşim birimlerinde, tarifeli yolcu taşımacılığında kullanılmak üzere ilgili mahalli makamlarca yolcuların asgari ihtiyaçlarını karşılayacak fiziki şartları haiz bir yer tahsis edilecek.

TERMİNAL İŞLETMECİLİĞİ

Terminallerde faaliyet gösteren taşımacı ve acenteler ile diğer işletmecilere, yeterli sayıda personeli olan güvenlik ve temizlik birimleri oluşturmak ve bu hizmetleri yürütme, yolcuların bagajlarını taşıyabilmeleri için yeterli sayıda bagaj taşımaya mahsus kullanımı ücretsiz araç ve gereç bulundurma, terminal kapalı alanlarında satılan gıda ürünlerinin Gıdaların Üretimi Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Yönetmeliğe uygun olmasını kontrol ettirmenin aralarında bulunduğu yükümlülükleri getirildi.

Yönetmelikte, uluslararası ve transit taşımacılık yapan yabancı plakalı araçlar, idari para cezaları, diğer idari yaptırımlar, yetki belgesinin iptali, yetki devri konularına yer verildi.

Yönetmelikte ayrıca kara yoluyla yapılacak hac ve umre seyahatleri de uluslararası yolcu taşımacılığı hükümlerine tabi olarak düzenlendi.

Yeni yönetmelikle, Karayolu Taşıma Yönetmeliği yürürlükten kaldırıldı. Yeni yönetmelikte, yetki belgelerine ilişkin bazı geçici hükümlere ve yetki belgesi ücret tarifesine ilişkin düzenlemelere de yer verildi.