Lojistik Sektöründe Kullanılan Temel Belgeler ve Terimler

A.T.A. Karnesi: Eşyaların gümrük vergisine tâbi tutulmadan geçici kabulüne imkan sağlayan ve milli gümrük belgesi yerine kullanılmak üzere düzenlenen belge. Gümrük anlaşmaları kapsamında, eşyanın bir ülkeye geçici girişinde gümrük vergilerinden muaf tutulması ve gümrük formalitelerinin azaltılmasını sağlamak amacıyla üye ülke yetkili makamlarınca verilen anlaşma eki olan belge.

A.TR. Dolaşım Belgesi: Türkiye ile Avrupa Birliği’nde serbest dolaşımda bulunan eşyanın Katma Protokol’de öngörülen tercihli rejimden yararlanabilmesi için ihracatçı ülke yetkili kuruluşlarınca düzenlenen belge (Bir malın hangi ülkeden geldiğinin ve ne gibi bir gümrük tarifesinin uygulanması gerektiğinin kolaylıkla saptanması amacıyla düzenlenmektedir.). Türkiye veya Avrupa Birliği kaynaklı olan veya sayılan, ya da Birlikte serbest dolaşım hâlinde bulunan eşyanın Katma Protokol hükümlerinden yararlanabilmesini sağlamak üzere, ihracatçı ülke yetkili kuruluşlarınca düzenlenip, gümrük idârelerince vize edilen belge.

Acente: Bir lojistik şirketin merkez kuruluşu dışında bir bölgede, onun adına hizmet veren kuruluş veya birey (Genellikle komple yük bazında çalışırlar).

Akıllı Ulaştırma Sistemleri (AUS): Sürücü, yolcu ve yayalardan oluşan ‘kullanıcı’ birimleri ile ‘yol’ ve ‘taşıt’ birimleri arasındaki bilgi paylaşım sistemi.

Akıllı Yük Taşımacılığı: Yük taşımacılığında en iyi faydayı sağlamak üzere taşıma modlarının akıllı kullanımı. (Ayrı ayrı her taşıma modunun avantajlarının optimize edilmesini hedefler. Bu optimizasyonda ekonomik, çevresel ve toplumsal faydalar dikkate alınır).

Akreditif: Alıcı ve satıcı arasında yapılan anlaşma gereği, aracı bir banka tarafından sözkonusu mal ve hizmetin gerçekleştirildiğine ilişkin belgelerin verilen süre içerisinde, belirtilen koşullara uygun olarak ibrâzı ile ödemenin yapılacağına ilişkin banka taahhüdü/banka garantisi.

Altıncı Parti Lojistik Hizmet Sağlayıcı (6PL): Büyük veri (big data) analizi yoluyla lojistik sektöründe müşteriler ve tedarikçiler arasında uzun süreli, dinamik ve stratejik ilişkiler oluşturmak üzere özel olarak tasarlanmış yazılım platformu oluşturan araç, depo vb varlıkları olmayan şirket.

Beşinci Parti Lojistik Hizmet Sağlayıcı (5PL): Müşteri ve tedarikçilere operasyonel lojistik hizmet uygulamaları sağlamak üzere genelde çok ajanlı yazılım programları kullanarak etkileşimli ve gerçek zamanlı iletişim ortamı sunmak için özel olarak tasarlanmış yazılım platformu oluşturan, araç, depo vb varlıkları olmayan şirket.

Birinci Parti Lojistik: Nakliye şirketleri, liman işletmeleri, depolama şirketleri gibi belirli coğrafik bölgelerde belirli tür ürünlere yönelik veya belirli bir taşıma yöntemi ile tek tür hizmet veren şirket.

Blok Zincir: Tedarik zincirindeki farklı şirketler arasında oluşturulan, her türlü veri değişimi içeren, bunu tüm zincir üyelerine yayımlayarak onlarında veri tabanlarında gerekli değişiklikleri yapmasına ve verilerin aynı zamanda güncellenmesini olanak veren bloklardan oluşan zincir.

Bütünleşik Lojistik: İşletmenin gelen ve giden tüm lojistik faaliyetlerinin; toplam mâliyetin enazlanması, eşgüdümün arttırılması, verimliliğin yükseltilmesi vb. amaçlar çerçevesinde bütünsel bakış açısıyla yönetilmesi; şirket tedârik zincirini oluşturan tüm fonksiyonların tek bir süreç olarak yönetilmesi.

Çapraz Sevkiyat Lojistiği: Herhangi bir taşıma aracıyla gelen ürünlerin doğrudan bir diğer taşıma aracına aktarılması amacıyla bir ara deponun veya sahanın kullanıldığı lojistik.

Çapraz Sevkiyat: Tedârikçilerden gelen malların, depo içinde yerleştirilmeden, belli bir süre içinde sevk noktalarına gönderilmesi işlemi. Farklı ürünlerin depoya ambalajlı olarak gönderildiği ve depoda sevkiyat noktalarına göre birleştirilerek genelde 24 saat içinde sevk edildiği depolama süreci. (Ürünler gönderilecekleri noktalara göre sipariş bazında farklı ambalajlar içine hazır şekilde depoya gönderilir. Ürünler depoda en kısa sürede hiçbir detay elleçlemeye tabi tutulmadan sevk edilir. Depo mekânının en ekonomik ve kısa süre ile kullanıldığı yöntemdir. Bu yöntemle elleçlenecek ürünlere göre inşa edilecek depoda gerekli taban alanının büyüklüğü, rampa sayısının ve elleçleme ekipmanlarının fazlalığı en önemli etkenlerdir.)

Çeki Listesi: Bir fatura kapsamındaki eşyanın, çeşitli cins ve çeşitte ve çeşitli ağırlıktaki kaplara konulması durumunda, yüklendikleri taşıtlar itibariyle her kapta ne miktarda eşyanın bulunduğunu göstermek amacıyla düzenlenen bir belge.

Çevik Üretim: Sürekli ve hızlı değişimin olduğu piyasa taleplerine yanıt olarak üretim hacimlerini (ölçeklerini) ekonomik olarak değiştirme yeteneğine, müşterinin isteğine göre tasarımda, üretimde, teslîmatta hızlı değişiklikler yapabilecek esnekliklere sahip olan üretim anlayışı. Müşteri taleplerini zamanında karşılamak amacıyla üretim hatlarında modeller arası hızlı bir değişim gerçekleştiren stratejik üretim sistemi.

CMR Karayolu Taşıma Belgesi: CMR Anlaşmasına dayalı olarak, Uluslararası Karayolları Birliği (IRU) tarafından geliştirilen, karayolu taşımalarında kullanılan; birincisi göndericiye, ikincisi alıcıya ve üçüncüsü taşıyıcıya ait olmak üzere üç kopya düzenlenen standart belge.

CMR Konvansiyonu: Uluslararası karayolu taşımacılığında koşulları standardize ederek taşıyıcının sorumluluklarını belirleyen sözleşme.

Damping: Bir malın pazar değerinin ve mâliyetinin altında satılması sonucu başka firmaların zarar görmesi.

Dördüncü Parti Lojistik: Müşterilerine kapsamlı tedârik zinciri çözümleri sunmak için, kendi organizasyonunun kaynaklarını, yeteneklerini ve teknolojisini, üçüncü taraf lojistik (3PL) şirketleri ile biraraya getiren ve tüm zincirin tasarımını ve yönetimini üstlenen şirket.(4PL şirketleri, tüm tedârik zinciri boyunca değer katabilme uzmanlığına ve yeteneğine sahip olmak zorundadır).

Hamûle Senedi: Demiryolu ile Uluslararası Yük Taşıma Sözleşmesi'ne göre demiryolu ile yapılan taşımacılıkta kullanılan, makbuz niteliğindeki belge (Kıymetli evrak özelliğine sahip değildir).

Hava Konşimentosu (Airway Bill): IATA üyesi havayolu taşıma şirketleri tarafından düzenlenen, havayolu taşıma senedi.

İkinci Parti Lojistik Şirketi: Kurye şirketleri, paket taşımacılığı, denizyolu taşımacılık şirketleri, taşıma işleri organizatörleri gibi 1PL şirketlere göre daha geniş coğrafik bölgelerde(ulusal) özmal ve/veya dış kaynak kullanarak standart lojistik hizmetler veren ve genelde müşterileri ile sözleşmesi bulunan şirket.

İrsaliye; Sevk İrsaliyesi; Taşıma İrsaliyesi: Araç sahibinin, nakliyesini yaptığı yükün ve gideceği adresin bilgilerinin bulunduğu resmî evrak. Malların kamusal alanlarda nakli sırasında vergi mevzuatı bakımından kontrol edilebilmesi amacıyla, ticarî emtianın bir yerden başka bir yere nakli sırasında düzenlenmesi ve malla birlikte bulundurulması zorunlu olan belge.

Kamçı Etkisi: Tedârik zincirinde geriye doğru ilerlerken, talepteki değişikliklerin etkilerinin çok daha fazla artan oranda değişikliklere neden olması. Tedârik zinciri boyunca sipârişlerin gittikçe artan değişkenliği ve bilgi bozulması (Tedârik zinciri yönetiminin temel amaçlarından biri, bu olumsuz etkiyi azaltmaktır.).

Karbon Ayak İzi: Birim CO2 cinsinden ölçülen ve küresel ısınmanın başlıca nedenlerinden olan, kurumların veya bireylerin ulaşım, ısınma, elektrik tüketimi vb. faaliyetlerinden kaynaklanan veya satın aldığı ürünlerin üretimi ve lojistiğinden dolayı atmosfere yayılmasına neden olduğu toplam sera gazı salınım (emisyon) miktarı.

Kelebek Etkisi: Bir sistemin başlangıç verilerindeki küçük değişikliklerin, büyük ve öngörülemez sonuçlar doğurabilmesi durumu (Küçük bir hava akımının giderek büyük bir fırtınaya dönüşebilmesi).

Kentsel Lojistik: Kentsel alanlarda farklı kurumlar tarafından yürütülen lojistik eylemlerinin, trafik koşulları ve çevresel etkiler ile birlikte, enerji tüketimi de gözönüne alınarak, pazar ekonomisi bütünlüğü içinde eniyilenmesine yönelik lojistik.

Konşimento: İhracatçı ile nakliyeye konu olan malları belli bir noktadan diğerine taşıyacak olan taşıyan arasında yapılan taşıma sözleşmesidir.

Konteyner: Her türlü atmosferik koşullara dayanıklı olan, özellikle denizyolu taşımacılığı bağlantılı karma taşımacılıkta kullanılmakta olan, üstüste istiflenebilen, kolay elleçlenebilen ve yüklerin içine yerleştirildiği standart metal yük kabı.

Kontrat Lojistiği: Lojistik hizmet sağlayıcı şirket ile yapılan sözleşmeye bağlı olarak lojistik operasyonların dış kaynak kullanılarak gerçekleştirilmesi.

Lojistik Köy; Organize Lojistik Bölge, Lojistik Merkez: Mümkün olan tüm ulaştırma ağlarına en yakın noktada, içinde lojistik ve taşımacılık ile ilgili özel ve kamuya ait kuruluşların bulunduğu, taşımacılık modları arasında hızlı, güvenli ve düşük mâliyetli aktarma sistemlerine ve depolama alanlarına sahip lojistik amaçlı düzenlenmiş özel ihtisas bölgesi.

Mal Mukabili Ödeme: Alıcının riskini ortadan kaldırmak üzere, malın alıcıya tesliminden sonra yapılan ödeme. Satıcının malı önceden göndererek; mal bedelinin ödenmemesi riskini kabul etmesi durumu.

Menşe Şehadetnamesi: Malzemenin üretildiği veya gördüğü işlem nedeniyle üretilmiş sayıldığı yeri (ülkeyi) belirten belge. (Dış ticarete konu malların menşeini yani üretildiği ülkeyi gösteren belgedir. Bir malın üretildiği ülkeyi, malın hangi ülkeye ait olduğunu gösteren belgedir. Bu belge, ihracatçı tarafından hazırlandıktan sonra ihracatçının bağlı bulunduğu Ticaret Odası veya Sanayi Odası tarafından veya İthalatın yapılacağı ülkenin elçilik veya konsolosluğunca onaylanır. Sağlık veya gümrük vergileri açısından Menşei Şahadetnamesi gereklidir).

Mesafe Ekonomisi: Taşıma mesafesi arttıkça birim ton*km başına düşen mâliyetin azalacağı ilkesi.

Nakliye Komisyoncusu: Bir komisyon bedeli karşılığında yük veya taşıma aracı temin eden işletme veya kişi.

Ölçek Ekonomisi: Yüklemenin miktarı arttıkça birim ton*km başına düşen mâliyetin azalacağı ilkesi.

Ordino: Malzeme nihaî noktaya geldikten sonra gümrükten çekilebilmesi için ithalatçıya verilen belge.

Peşin Ödeme: Satıcının riskini ortadan kaldırmak üzere, teslîmat öncesi yapılan peşin ödeme. Alıcının parayı peşin ödeyerek; malın ulaşmaması, bir kısmının gönderilmesi, hasarlı mal ulaşımı ve bunun gibi bâzı sorunların oluşma riskini kabul etmesi durumu.

Proforma Fatura: Satıcı tarafından alıcıya gönderilen bir satış teklifi ya da ön fatura. (İhracatçının sipariş sırasında ithalatçıya gönderdiği teklif faturasıdır. Satıştan önce, satıcı tarafından hazırlanan, malın cinsini ve miktarını, birim fiyatını, ödeme şeklini, meblağını gösteren ve bazı hallerde opsiyon taşıyan belgedir. Proforma fatura, hiçbir malî yükümlülük meydana getirmez.)

RO-LA Taşımacılığı: Karayolu taşımacılığı ile başlayan, karayolu taşıma araçlarının vagonlara bindirilerek uzun mesafenin demiryolu ile gerçekleştirildiği ve sonunda karayolu taşımacılığı ile biten karma taşımacılık şekli.

RO-RO Taşımacılığı: Karayolu taşımacılığı ile başlayan, karayolu taşıma araçlarının Ro-Ro gemilerine bindirilerek uzun mesafenin denizyolu ile gerçekleştirildiği ve sonunda karayolu taşımacılığı ile biten karma taşımacılık şekli.

Sırt Sırta Raf Sistemi: Rafların ön yüzlerinin koridora, arka yüzlerinin birbirlerine yakın şekilde yerleştirildiği, tüm ürün çeşitlerine doğrudan erişim olanağı sağlayan, manuel olarak veya elleçleme ekipmanları ile kullanılabilen, palet kullanımı için oldukça uygun, en yaygın, ekonomik ve geniş kullanım alanına sahip olan raf sistemi.

SMART İlkesi: Takım, birim veya kişilere için öngörülen performans göstergelerinin stratejik (Strategic), ölçülebilir (Measurable), erişilebilir (Achievable), gerçekçi (Realistic) ve doğru zamanlı (Timely) olma ilkesi.

Tam Otomatik Depo (TOD): Malzemenin depodaki yerine yerleştirilmesi ile depolandığı yerden alınarak sevkedilmesi işlemlerinin bilgisayar kontrollü donanımla gerçekleştirildiği, her bir raf koridorunda yerleştirme ve toplama amaçlı olarak yatay ve dikey yönde hareket edebilen robotların çalıştığı depolama sistemi.

Taşıma İşleri Organizatörü: Nakliye işlerinin organizasyonunu; nakliye, gümrük, depolama vd. şirketlerin verdikleri hizmetleri kullanarak gerçekleştiren şirket. Müşterilerin taşımacılık faaliyetlerini genellikle konsolide ederek, diğer şirketlerin kaynaklarıyla birlikte gerçekleştiren şirket.

Tersine Lojistik: Müşteri/müşterilere yapılan teslîmat sonrasında iade, boş kap dönüşü, hurda vb. nedenlerle malların ve/veya paketleme malzemelerinin müşterilerden orijin noktalarına veya belirlenmiş diğer noktalara, yeniden kullanım, onarım, yenileme, yeniden üretim, geri dönüşüm, imha vb. amaçlarıyla geri götürülmesi.

Ticari Fatura: Ürün, miktar, nitelik, satış şekli, ağırlık, adres, tarih vb. bilgilerin bulunduğu, satıcı tarafından düzenlenen kıymetli evrak.

TIR Karnesi: 1959 yılında Cenevre'de imzalanan TIR sözleşmesine (Transit International Routier) üye olan ülkeler arasında uluslararası taşımacılık yapan araçlar için kullanılan belge.

Üçüncü Parti Lojistik Şirket: 1)Müşterilerinin lojistik faaliyetlerini (öncelikle taşıma ve depolama) üstlenen ve konusunda uzman olan lojistik şirket. 2) Müşteri ile sürekli entegrasyon halinde müşteri gereksinimlerine göre özelleşmiş lojistik hizmetler veren ve müşterileri ile uzun vadeli sözleşmeleri bulunan şirket.

Vesaik Mukabili Ödeme, Belge Mukabili Ödeme: Satıcı ve alıcı riskini dengelemek üzere satıcı malı yükledikten sonra sevk belgelerinin (fatura, konişmento vb.) doğrudan alıcıya veya alıcı ülkesindeki bir bankaya ya da alıcının ülkesinde ikamet eden mümessili aracılığı ile alıcının bankasına gönderildiğinde yapılan ödeme.

Yetkilendirilmiş Yükümlü: Yetkilendirilmiş yükümlü, gümrük sahasının tamamında yaptığı gümrük işlemleri çerçevesinde güvenilir olan ekonomik operatör (Ekonomik operatör; mesleki faaliyetleri çerçevesinde gümrük mevzuatında belirtilen faaliyetlerle iştigal eden kişidir. Bu bağlamda, yetkilendirilmiş yükümlü de ithalatçı, ihracatçı, taşıyıcı, nakliyeci, gümrük müşaviri gibi çeşitli alanlarda faaliyet gösteren kişileri kapsar.).