''Türkiye’de LNG Dönüşümlü İlk Araç Bizim Tarafımızdan Yapıldı''

Daha önceki sayılarımızda başlatmış olduğumuz Alternatif Yakıt Teknolojileri Dosyamızın üçüncü bölümünde Omnitek Mühendislik Kurucusu Osman İlker Yılmaz ile görüştük. Osman İlker Yılmaz, bu konuda çekirdekten yetişmiş birisi olarak 2002 yılında Motosan’ın  %100 Yerli Motor Projesi’nin AR-Ge Sorumlusu olarak çalışmış, daha sonra ise Başak Traktör’de Turbo - Euro 2 motor geliştirmiş, akabinde Temsa, BMC, TCV, Bozankaya gibi şirketlerde önemli görevlerde ve pozisyonlarda yer almış ve Powertrain konusunda uzman bir Makine Yüksek Mühendisi. 2015 yılında ise kendi şirketi olan Omnitek Mühendislik A.Ş.’yi kuruyor.

“Asıl İşimiz CNG İçin Motor Tasarımı”

Türkiye’de lojistik sektörünün en büyük problemlerden biri akaryakıt maliyetlerinin çok yüksek olması. Lojistik de Türkiye için olmazsa olmaz. Hem bu işi devam ettirip hem de maliyetleri düşürmek zorundayız. Burada da en önemli konu alternatif yakıt teknolojileri üreten firmalara dayanıyor. Siz alternatif yakıt dönüşümü sağlamak isteyen firmalara ne gibi avantajlar sağlıyorsunuz?

Firmamız ilk kurulduğunda CNG dönüşümü üzerine odaklanmıştık ancak 2015 yılında dizelin düşük fiyatlı gidişi nedeniyle yelpazeyi biraz daha genişletip CNG ekipmanlarının satış ve tedarikine de girdik. Bu kapsamda Türkiye’deki OEM şirketlere hem CNG ekipmanlarının satışını yapıyoruz hem de onlarla projeler geliştiriyoruz. CNG dediğinizde aklınıza gelen her ekipman bizim bünyemizde mevcut. Her birinin ayrı ayrı satış ve pazarlamasını yapıyoruz ama asıl işimiz CNG için motor tasarımı diyebiliriz. Dizel motorların tek yakıt olacak şekilde hem CNG’de hem de LNG’de çalışmasını sağlıyoruz.

Alternatif yakıt sistemlerini kullanmak isteyen firmaların ne gibi sıkıntıları oldu? Dönüşüm yaptırdıklarında karşılaştıkları sorunları nasıl ifade ettiler?

Bugüne kadar dönüşüm yapan pek çok şirketle tanıştı insanlar. Biz 2015’te başladık bu işe ancak sistemin Ar-Ge’sini bitirmeden ve Motor Test Laboratuvarı kurmadan piyasaya çıkıp, biz bu işi yapıyoruz demek istemedik.

CNG dönüşümü Türkiye’de yanlış başladı. Sektör CNG dönüşümünü LPG dönüşümü gibi olacağını düşündü ve basit bir kit ile bu işi çözebildiklerini zannettiler. O yüzden de çift yakıta yöneldiler. Çünkü basit montajı olan ve LPG dönüşümünden farklı olmayan sistemlerdi. Ancak bu sistemlerle tasarruf etme şansınız yok, belki 100 km’de 20 TL tasarruf edebilirsiniz ve bu da harcadığınız paraya değmez. Ancak tek yakıtlı sistem ile dönüşüm yapılırsa yüzde 50 tasarruf imkanı olabiliyor.

Tek yakıtla (Mono CNG) dönüşüm yapabilmek için de ciddi anlamda mühendislik çalışması ve ekipmanları gerekli. Doğalgazlı motorun yapısı ve sıkıştırma oranı çok farklı. En basitinden Sadece sıkıştırma oranı için hesap yapıp, yeni bir piston tasarlamanız lazım.

Piyasada pek çok tek yakıt ile dönüşüm denemesi de oldu. Hatta pek çok otobüs üreticisi orijinal CNG tek yakıtlı “stokiometrik motor” kullandı. Ancak bunların dizele göre çekiş düşüklüğü, 900-950 C egzoz sıcaklığı nedeniyle motorda yağ kalmaması, turbonun sürekli bozulması, supap kesilmesi gibi çözülemeyen problemleri vardır.

Tüm bu sorunların yaşanmaması için öncelikle motorun düşük egzoz sıcaklığıyla çalışması gerekiyor. Bu da Lean Burn sistemiyle mümkün ve Omnitek bu konuda dünyadaki patentli tek sistem.

“Dizele Göre Torku Yüzde 60 Arttırabiliriz”

Lean Burn sistemi nedir? Ne sağlıyor?

Biz işe başlarken alternatif yakıt teknolojilerini çok araştırdık.  Amerika’daki Omnitek Corp. şirketinin bu işi başardığını ve dünyadaki tek patentli sistem olduğunu gördük.

Lean Burn sistemiyle biz 3 bar gaz püskürtüyoruz. Bu nedenle Stokiometrik sistemlere göre dahi çok ciddi tasarruf ediyoruz.  Ayrıca maksimum 600 derece egzoz sıcaklığımız var. Dizele göre torku yüzde 60 arttırabiliriz.   

“Yüzde 50 Yakıt Tasarruf İmkanı Sağlıyoruz”

Yüzde 50 yakıt tasarrufunu da taahhüt ediyoruz. Diyelim ki aracınız 100 km’de 30 litre mazot tüketiyor. Biz 100 kilometrede 30 metre küp gaz tüketimini taahhüt ediyoruz. Bu da bugünün şartlarında yüzde 50 tasarruf sağlıyor.

Tamamen Yerli AR-GE

Her ne kadar Omnitek Corp’un Türkiye’de münhasır distribütörü olsak da şöyle bir durum var; Amerika’daki motorlar Türkiye’de yok, Türkiye’deki motorlar da Amerika’da yok! Biz de onların teknolojilerini tamamen öğrendik ve Türkiye’de kendimiz motor kalibrasyonu ve kitleri geliştirmeye başladık. Bu sayede de bütün problemleri bertaraf etmiş olduk

Çift Yakıt Dönüşüm Sektörün Önünü Kapatıyor

Maalesef bugünlerde üzülerek birtakım şeylere şahit oluyoruz. Çift yakıt kitiyle yapılan tasarrufta, büyük filoların 100 km’de sadece 20 lira tasarruf ettiklerini duyuyoruz. Bu nedenle insanlar CNG dönüşüm işinden soğuyorlar. Socar dahi bu nedenle CNG istasyonlarını kapatmaya başladı. Sektör bu şekilde daha oluşamadan çökmeye başladı.

“Kendimize Güveniyoruz, Motor Garantisi Veren Tek Şirketiz”

Piyasada pek çok şirket var dönüşüm işi yapan. Motor garantisi dahi vermiyorlar. Biz Shell için yaptığımız projede, söylediklerimizin gerçekleşeceğini taahhüt ederek, kendilerine 42 bin 500 Euro’luk teminat mektubu da verdik. Bu konuda kendimize güveniyoruz, motor garantisi veren tek şirketiz.

Sağladığımız bu avantajı pek çok çalışmada da kanıtladık. Mesela; Adana Büyükşehir Belediyesi, İETT, Shell’in LNG projesi, Başak Traktör’ün projesi bunlardan bazıları.

Ayrıca kendimize iki TIR aldık ve hem DEMO araç olarak kullanıyor hem de kendi lojistik taşımacılığımızı yapıyoruz.  Yakın zamanda da 10 araca çıkmayı ve doğal gaz ile lojistik işinde büyümeyi hedefliyoruz.

“Demo Araçlarımız Hazır!”

Filonuzdaki araçları test aracı olarak kullanmak isteyen firmalara verebiliyor musunuz?

Elbette. Demo araçlarımızı denemek isteyen firmalara verebiliriz. Zira, Türkiye’de lojistik firmalarının pek çok kez kapıları çalınmış ve dönüşüm ile ilgili çok kötü tecrübeler yaşamışlar. Biz de bu kötü tecrübeleri bertaraf etmek için demo araçlarımızı hazırladık. 13,60 uzunluğunda TIR’larımız var. Denemek isteyen olursa 25 ton yükleyip taahhüt ettiklerimizi yol üstünde canlı canlı gösterebiliriz.

“900 Km Menzil Garantisi Veriyoruz”

Dönüştürdüğümüz TIR’lara yaklaşık 1200 lt yani 300Sm3 gaz depolama sistemi monte edebiliyoruz. Bu da yaklaşık 900 km menzil yaratıyor. Bu hacim aracın yapısına bağlı olarak büyütülebiliyor.

 “Türkiye’de LNG Dönüşümlü İlk Araç Bizim Tarafımızdan Yapıldı”

Dönüşüm yapan firmalar için yasal uygulamalar nedir?  Siz TSE’nin istediği tüm standartlara sahip misiniz?

Türkiye’de ilk defa Shell’in LNG projesi için iki demo araç hazırladık ve bu araçları altı ay kadar birlikte test ettik. Bu sayede ilk defa dizelden LNG’ye dönüşümlü bir aracın tüm TSE, TÜV ve bakanlık süreçlerini tamamlayarak araç ruhsatına “LNG” olarak işlettik.

Bizim yeni düzenlemeye göre TSE’den aldığımız AİTM ve MARTOY sertifikalarımız var. Gölcük’teki merkezimizin de hizmet yeterlilik belgesi var. Biz gerekli bütün kriterleri sağlıyoruz.

Bu sertifikaların dışında, dönüşüm için size gelen firma başka ne aramalı? Sizin iyi bir firma olduğunuzu, gerçekten bu işi layıkıyla yaptığınızı anlamak için size ne sormalı?

En güzel şey demo araçlarımızı alıp müşterilerimizin test etmesi ve alacakları verimi deneyimlemeleri. Öncelikle aracın, motorun ne ürettiğini görsünler isteriz. Mesela; araç hararet yapıyor mu, egzoz sıcaklığı yüksek mi, çekişi iyi mi, kendilerine ne kadar tasarruf sağlıyor?

Daha sonrasında bu teknolojiyi kullanmaya karar verdikleri zaman gelip bizle ticari konuları konuşabilirler.

“Bir Aracı Dört Günde Dönüştürebiliyoruz”

Bir aracı ne kadar sürede dönüştürebiliyorsunuz? Bir maliyet vermek de mümkün mü? Diyelim ki ağır vasıta bir araç dönüştürülecek, ne kadara mal olur?

Bir aracı dört günde dönüştürebiliyoruz ancak bu demek değil ki iki aracı sekiz günde dönüştürüyoruz. Bunu bant gibi düşünebilirsiniz, aynı anda 5-6 aracı dönüştürebiliriz.

Euro 5 ve Euro 6 motorlarda, elektronik de işin işine giriyor. Mesela motor-şanzıman iletişimini kurmak için Gateway yapmamız da gerekiyor. O tip durumlarda maliyet değişiyor ancak yaklaşık 20-22 bin Dolar’a anahtar teslim edebiliyoruz. Bu fiyatı TIR’lar için söylüyorum çünkü bu araçlar çelik tüplü oluyor. Belediye otobüsünde kullandığınız tüp tavanda taşındığı için, tüpün alüminyum (tip 3) olması gerekiyor. Bu nedenle otobüsün maliyeti daha yüksek olabiliyor.

“Belediyelere Yüzde 80 Tasarruf Sağlayabiliriz”

Yolcu taşımacılığında belediyelerin doğalgaza olan yakınlığı ve uzun zamandır süregelen alışkanlıkları var. Sizin de belediyelerle yoğun birtakım iş birlikleriniz, teknolojileriniz hatta araçlarınız bulunuyor. Bu konuyu detaylandırabilir misiniz?

OEM şirketlerde çalışırken İstanbul’daki doğalgazlı ilk otobüsü ben tasarlamıştım. Bundan dolayı süregelen bir bilgi birikimimiz var. Ayrıca, EGO’ya gaz tüpleri tedarik ediyoruz. İETT’yle yine benzer şekilde otonom araç ve CNG dönüşümlerle ilgili çalışmalarımız oldu, bunları da şu anda sürdürüyoruz.

Belediyelere yüzde 80 tasarruf sağlayabiliriz. Bu konuya ciddiyetle yaklaşıyoruz. Çünkü belediyeler CNG’de ÖTV’den de muaf durumdalar. Yani 6 liradan mazot almak yerine 1 lira 1 buçuk liraya ve daha iyi performansla çalışabilirler. Bu İstanbul gibi bir şehir için yıllık minimum 500 Milyon TL gibi bir tasarruf demektir. Üstelik çevreye olumlu etkisinden bahsetmiyorum bile.

Biz belediyelere böyle bir hizmet sağlayabiliriz. Belediyeler seçimler nedeniyle son 6 aydır yoğundu hala da belediyelerin sistemleri tam oturmuş değil. İnşallah bundan sonra kapılarını çalıp bu konuda bir faaliyetimiz olduğunu belirteceğiz ve destek sağlamaya çalışacağız.

“Yaptığımız Dönüşümle Motorda Sadece Yakıt Değişiyor”

Aracın içindeki dizel motoru alıp bunun yerine yeni doğalgazlı motor yerleştirenler de var. Bu işlem için yorumunuz nedir? Maliyet ve aracın verimliliği açısından değerlendirir misiniz?

Bizim piston değiştirerek çözebildiğimiz bir işi motor değiştirerek çözmek çok daha maliyetli bir işlem. Açıkçası lüzumsuz da bir şey. Çünkü her motorun karakteristiği farklıdır. Yani onun hava emiş direncine göre hava filtresini, egzoz basıncına göre susturucusunu, soğutma kapasitesi büyüyorsa, radyatörü değiştirmeniz gerekebilir. Yeni motorun maksimum torku şanzımana uyumlu olacak mı bilmiyorsunuz.

Biz sadece pistonu değiştiriyoruz ve silindir kafasına buji adapte ediyoruz. Ayrıca bizim motor test cihazımız (Bremze) da var. Dizel motorun parametreleri ne ise dönüşüm sonrası parametrede görüyorsunuz. Her şey aynı olacak şekilde kalibre ediyoruz. Yaptığımız dönüşümle motorda sadece yakıt değişiyor.

“Gaz Sağlayıcısı Şirketlerden Yeterli Desteği Henüz Göremedik”

Uluslararası mevzuatlar ve Avrupa Birliği regülasyonları da birtakım şartlar getiriyor. Uygulamaya geçecek mevzuatlar var ve bu mevzuatlar sonrasında Türkiye’ye de geliyor. Sizin bu konuda öngörünüz nedir? Mesela; gaz sağlayıcı kuruluşların alt yapılarını geliştirmeleri aslında sizlerin daha iyi hizmet üretmesini sağlayacak. Sizlerin, devlet ve bu kuruluşlarla birlikte ortak bir çalışma yapma durumunuz var mı?

Dünyanın pek çok ülkesinde CNG en önemli yakıttır. Türkiye’de ise bu işi yapabilecek ve geliştirebilecek potansiyelde olan şirketler, sadece yetersiz bir iki sistemi deneyerek “Bu iş olmuyor” dediler ve CNG defterini kapattılar. Özellikle Socar’ın istasyonları kapatıyor olması bizim için çok üzücü.

İstasyonun olmadığı yerde CNG dönüşümü yapamazsınız, CNG araç satamazsınız. Bizim burada dönüşüm yapan şirketler ve gaz sağlayıcısı şirketler olarak birlikte yürüme zorunluluğumuz var. Açıkçası potansiyel oyunculardan yeterli desteği henüz göremedik.

Naturelgaz ve Shell hariç hiçbiri Lean Burn sistemli Omnitek’i denemedi. Ya Stokiometrik CNG motorları kullandılar ya da çift yakıt teknolojisini test ettiler. Bu da pek çoğunda kötü bir imaj oluşmasına neden oldu.

Bu nedenle firma, kurum ve şahısları bilgilendirmek adına bu röportajın çok faydalı olacağını umuyorum. Biz bu konuda iş birliğine hazır ve açığız.