Gümrükte Bekleme Devri Kapanıyor

Avrupa Birliği (AB), hem kendisini hem de dünya ticaretini yakın etkileyecek bir uygulamaya daha birkaç ay önce imza attı. Avrupa Birliği Gümrük Kodu, 450/2008 sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Tüzüğü olarak Haziran 2008'de "Modernised Customs Code" (Modernize Gümrük Kodu) başlığı altında tamamen yenilendi. Kod, AB ile üçüncü ülkeler arasında ticarete konu mallara uygulanan kurallar ve düzenlemeler bütününe verilen isim anlamına geliyor.

Modernize Gümrük Kodu, AB içinde ve uluslararası alanda gümrük ve dış ticaret konularında meydana gelen değişiklikler temel gerekçe gösterilerek yenilendi. Modernize Gümrük Kodu, AB üyesi 27 ülke açısından bağlayıcı bir özelliğe sahip. Türkiye'nin AB ile mevcut Gümrük Birliği ilişkisi ve mevzuata uyum yükümlülüğü dolayısıyla AB Gümrük Kodu'ndaki yenileme Türkiye'yi de yakından ilgilendiriyor. AB'nin eski Gümrük Kodu 253 madde iken yeni kodda 188 madde bulunuyor. Yani toplamda 65 maddelik bir azalma var.

Yenilenen Gümrük Kodu'nun teknik altyapı veya üye ülkelerle işbirliği gerektiren hükümlerinin uygulamaya geçirilmesi için başlangıç tarihi 24 Temmuz 2009 olarak öngörülürken, diğer hükümleri 24 Haziran 2008'de yürürlüğe girdi. Yenilenen uygulamada bile Gümrük rejimleri yeniden düzenlendi, özel rejimler transit (iç ve dış transit), depolama (geçici depolama, antrepo, serbest bölge), özel kullanım (geçici ithalat ve nihai kullanım) ve işleme (dahilde işleme ve hariçte işleme) olmak üzere dört kategoriye ayrıldı. Bunlardan yararlanma şartlan da yine yeniden düzenlendi. Modernize Gümrük Kodu'nda elektronik beyanname kural, kağıt beyanname ise istisna haline getiriliyor. AB üyesi bir ülkenin gümrük idaresinin aldığı kararlar bütün üye ülkelerde geçerli hale geliyor.

Bunun gibi devrim niteliğinde birçok yenilik, Kod'un getirdikleri arasında yer alıyor. Yeni sistemin getirdiği yeni uygulamalardan biri de Yetkilendirilmiş Ekonomik Operatör uygulaması. Bu yöntemle gümrük kontrolleri yerine kişilerin kendi kendilerim kontrol etmelerine, bir başka deyişle oto kontrollere ağırlık verilecek. Gümrük idareleri firmaları önceden denetleyerek ve güvenirliklerini teyit ederek onlara Yetkilendirilmiş Ekonomik Operatör statüsü verecek. Bu statüye sahip kişiler gümrüklerde çok kolay hareket edebilecekler.

Türkiye'yi nasıl etkileyecek?

Peki Türkiye AB'nin bu yeni uygulamasından nasıl etkilenecek? Uzmanlar, Modernize Gümrük Kodu'nun adaylık süreci nedeniyle Türkiye'de de önemli değişimlere yol açacağını söylüyor. Türkiye'nin 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Karan gereğince gümrük mevzuatı uyumu konusunda yükümlülüğü bulunuyor. Öte yandan Türkiye aday ülke konumunda AB ile müzakere yürütüyor. Bu bakımdan Türkiye'nin bu mevzuatı içselleştirmesi zorunlu olarak değerlendiriliyor. Uzmanların verdiği bilgilere göre, örneğin dış ticarete konu olacak eşya ile ilgili diğer bakanlıkların ve TSE gibi idarelerin kontrolleri, gümrük kontrolleri ile aynı anda ve aynı bilgilerle yapılacak, yükümlülerin değişik idareler arasındaki gelgitleri ortadan kalkacak, ithalat işlemlerinde gümrük işlemlerinden kaynaklı beklemeler tarih olacak. Çünkü bekleme süreleri zaten ortadan kaldırılıyor. Ayrıca AB ülkeleriyle dış ticaret yapan ihracatçı ve ithalatçıların hepsi zaten pratikte AB gümrüklerinde bu uygulamadan etkilenecek. Türkiye'nin ihracatının yaklaşık yarısının AB ülkelerine yapıldığım hatırlatalım.

Daha hızlı prosedür

Türkiye Dolaylı Vergilerden Sorumlu Şirket Ortağı Cenk Ulu, Avrupa Birliği'nin yeni gümrük düzenlemelerinin amacının gümrük işlemlerim daha hızlı bir prosedür haline getirmek ve kontrolü anırmak olduğunu söylüyor. "Buradaki en önemli değişikliklerden biri de ithalat işlemlerinin daha ürün gelmeden bitirilmesi ve ürünlerin kapılarda beklemesinin engellenmesi olacak" diyen Ulu, Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne üye olmadığı için, AB'nin yeni Modernize Gümrük Kodu'nun ülke açısından bağlayıcı olmayacağım söylüyor. Ulu, "Ancak Türkiye, Gümrük Birliği hükümleri gereğince gümrük mevzuatını AB gümrük mevzuatına uyumlaştırmakla yükümlü.

Ek maliyeti var

Yeni sistemin getireceği dönüşümün gerektirdiği maliyet ve rekabetin artmasına bağlı olarak bir sektörde olması muhtemel istihdam azalması dışında, bütün bu yenilikler sayesinde gümrüklerde harcanan zaman ve paradan tasarruf edilecek.

Üstelik maliyet noktasında dahi, 2013 yılına kadar üye devletler ile komisyonun söz konusu dönüşümün sağlanabilmesi için yapması gereken yatırım, her yıl için 80-100 milyon Euro olup sistemin tam olarak işlemeye başlamasının ardından; her yıl için kaybı önlenecek yıllık 2.5 milyar Euro karşısında bu rakamın önemi olmadığı ortada.

Türkiye de, belirtilen takvim uyarınca söz konusu Kod'a uyum sağlayacak. Ancak burada dikkat edilmesi gereken bir husus, söz konusu Kod'un getireceği maliyetin ne kadarının Türkiye tarafından üstlenilecek olduğu. Nitekim geçen günlerde açıklanan taslak Ulusal Program'da Gümrük Birliği faslı altında yapılması öngörülen düzenlemelerin toplam maliyeti 65 milyon 579 bin 139 Euro olarak hesaplanmış olup, bunun 38 milyon 283 bin 354 Euro'sunun AB kaynaklarından karşılanması öngörülüyor.

AB'de neler değişiyor?

-    Elektronik beyanname kural, kağıt beyanname ise İstisna haline getiriliyor.

-    Üye bir ülkenin gümrük idaresinin aldığı kararlar bütün üye ülkelerde geçerli olacak.

-    AB üyesi bir ülkede gümrük işlemleri bakımından yetkilendirilmiş bir kişinin, bu yetkisini, AB üyesi bütün ülkelerde kullanabilmesi mümkün hale getiriliyor.

-    Taşıyıcıların gümrük idaresine ibraz ettiği özet beyanlar, taşıt ülkeye gelmeden verilecek. Dolayısıyla, eşya daha ülkeye gelmeden gümrük işlemlerinin sonlandırılması mümkün hale gelecek.

-    Gümrüklü alanlarda taşıma şekline göre 20 veya 45 gün olan bekleme süreleri kaldırılıyor.