Takograf Konusunda Söz Ulaştırma Yetkililerinde

2010 yılında zorunlu olacak 

•             Karayolu taşımacılığında kullanılan yeni araçlarda dijital takograf kullanılması Avrupa Birliği’nin ilgili mevzuatı (2135/98 Sayılı Konsey Tüzüğü ve 1360/2002 Sayılı Komisyon Tüzüğü ve 561/2006 Konsey Tüzüğü) uyarınca 1 Mayıs 2006 tarihinden itibaren AB’ye üye ülkelerde zorunlu hale getirilmiştir. Bu uygulama AB sınırları içerisinde taşımacılık yapacak yeni imal edilen araçlar için geçerlidir.

•             AETR Anlaşması’nın EK I Dokümanının 13. Maddesi uyarınca, Avrupa Birliği’ne üye olmayan fakat AETR’ye(Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Yapan Taşıtlarda Çalışan Personelin Çalışmalarına İlişkin Avrupa Anlaşması ) taraf olan, içerisinde Türkiye’nin de bulunduğu ülkelere 16 Haziran 2010 yılına kadar, uluslararası karayolu taşımacılığında, dijital takograf uygulamasına geçilmesi konusunda dört yıllık bir geçiş süreci tanınmıştır. Anılan geçiş sürecinin tamamlanması ile birlikte yeni tescil edilen taşıtlarda AB düzenlemelerinin öngördüğü niteliklere haiz dijital takografların AB’ye üye ülkelere yapılan taşımalarda kullanılması zorunlu hale gelecektir.

•             Diğer taraftan, AB’nin gerek dijital takograf gerekse Karayolu taşımacılığında sürüş ve dinlenme sürelerine ilişkin yeni mevzuatının AETR Konvansiyonuna entegre edilmesine yönelik çalışmalar son aşamaya gelmiş bulunmaktadır. AETR Konvansiyonu, 11 Mayıs 2007 tarihinde fiilen uygulamaya konulan iki yeni AB düzenlemesi (561/2006 Sayılı Tüzük ve 2006/22 Sayılı Konsey Direktifi) doğrultusunda uzun süredir revize edilmeye çalışılmaktadır. BM/AEK Karayolu Çalışma Grubu bu konudaki çalışmaları sürdürmektedir. Yani, AETR Konvansiyonu, AB’nin karayolu taşımacılığı ile alakalı sosyal mevzuatındaki değişiklikler paralelinde şekillenmektedir. 

•             Bu nedenle, gerek AB izleme sürecinin bir parçasını oluşturan 6 no’lu  Taşımacılık, Çevre, Enerji ve Trans-Avrupa Ağları Alt Komite çalışmalarında gerekse Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (BM-AEK) bünyesindeki Karayolu Çalışma Grubu ile İç Ulaşım Komitesi toplantılarında konunun önemi ilgili taraflarca vurgulanmakta ve dijital takograf konusunda gerek ülkemizdeki gerekse AB üyesi olmayan AETR üyesi ülkelerdeki gelişmeler sorgulanmaktadır.

Geçiş döneminde yapılması gerekenler

Dijital takograf uygulaması ülkeler açısından büyük bir çaba gerektirmektedir. Ülkeler arasında yapılacak bilgi değişimi ve AB’nin desteği ile bu geçiş sürecini makul bir sürede tamamlamak mümkündür. Özellikle AB üyesi ülkelerin deneyimlerinden yararlanmak önem arz etmektedir. AB bu konuda mali destek sağlayabileceğini her fırsatta dile getirmekte, BM/AEK bu konuda AETR üyesi ülkelere destek olmak için bir fon oluşturmayı planlamaktadır.

Dijital takografla ilgili işlemler için ulusal otorite belirlenmeli

•             Ülkemizde “Dijital Takograf” uygulamaları ile ilgili işlemleri yapacak ulusal otoritenin belirlenmesi gerekiyor. BM/AEK bu otoriteyi en kısa zamanda belirleyip kendilerine bildirmelerini istiyor. Bu otorite özellikle;

o             Ulusal düzeyde güvenlik politikalarının belirlenmesi,

o             Akıllı takograf kartlarının düzenlenmesi,

o             Dijital takografın, montajı, kalibrasyonu, onarımı, vs için kurulacak atölyelerin onayı ve denetimi,

o             Yol kenarı ve iş yeri kontrol ve denetiminin gerçekleştirilmesi,

o             Risk yönetimi konularında çalışmalar yapacaktır.

Şubat 2008 tarihinde bakanlığımızda Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı temsilcilerinin katılımıyla dijital takograf uygulamasına yönelik kamu kurumlarının yamakta olduğu çalışmalar değerlendirilmiş ve dijital takografın   ülkemizdeki geleceği tartışılmıştır.

Anılan toplantı sonucunda dijital takograf konusunun tüm düzenlemeleri ve uygulamalarını koordine edecek ulusal otoritenin Sanayi ve Ticaret Bakanlığı bünyesinde kurulması kararı teyit edilmiş ve bu konuda Ulaştırma Bakanlığımız Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’na bir resmi yazı göndermiştir.

Teknik ve hukuki destek için “CORTE” devrede

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı- Ölçüler ve Standartlar Genel Müdürlüğü; Ulusal Otorite kurulması yönünde çalışmalarını devam ettirmektedir. AB üyesi ülkelerin kurmuş olduğu ve dijital takograf konusunda teknik ve hukuki altyapı desteği veren “CORTE” (confederation of organisations in road transport enforcement)  adlı uluslararası organizasyona katılma konusunda Sanayi Bakanlığı tarafından yapılan çalışmalar son aşamaya gelmiş bulunmaktadır.

•             Ulusal otoritenin tayin edilmesi bakımından durumun ciddiyeti şu şekilde ifade edilebilir; Avrupa Komisyonu, 1 Mayıs 2006 tarihinden sonra tescil edilen taşıtlara (yük ve yolcu taşımacılığında) takılacak dijital takograf konusunda gereken önlemleri almadığı ve kart basımlarına dair ulusal otoritesini tesis etmediği için Yunanistan’ı Adalet Divanı’na götürmüştür. Diğer taraftan Bulgaristan, 17 Ağustos 2007 tarihinden itibaren sürücü kartları basmaya başlamıştır.

•             Sağlanan geçiş sürecinin bitmesinden (16 Haziran 2010) en az 6 ay önce dijital takografta kullanılan dört adet smart kartın;

o             Sürücü Kartı,

o             Kontrol Memuru (Polis) kartı,

o             Taşımacı Firma Kartı

o             Atelye (Workshop) kartı,

“Ulusal Otorite” tarafından basımının yapılması gerekmektedir.

Basılacak kartların ikisinden Emniyet Genel Müdürlüğümüz (sürücü ve polis kartları) diğer ikisinden ise (firma ve workshop kartı) Sanayi ve Ticaret Bakanlığımızın sorumlu olduğu düşünülmektedir.

Dijital takografla uyumlu bu çipli kartların bastırılması ve çiplere AB ile uyumlu yazılımların yüklenmesi gerekiyor. Basılan kartlara yüklenecek AB uyumlu kodlar ve yazılımların AB’den nasıl ve ne zaman temin edilebileceği yönünde çalışmalar yapılması lazım.  Bu konu henüz açığa kavuşturulmamıştır.

•             Ayrıca, Takograf ekipmanı ve Smart Kartların tip onayı için üç adet farklı sertifikanın temin edilip ulusal tip onay otoritesine sunulması gerekiyor. Bunlar;

1.            Fonksiyon Sertifikası

2.            Güvenlik sertifikası

3.            Karşılıklı işletebilirlilik sertifikası

Üye ülkelerdeki ulusal tip onay otoriteleri bu sertifikaları dikkate alarak “Tip Onay Sertifikası” vermektedirler. Tip onayı alınmış ekipman ve kart modelleri daha sonra  JRC’nin  kamuya açık web sitesinde  yayınlanmaktadır.

Tip onayı için gerekli bu sertifikalar AB tarafından akredite edilen veya lisanslandırılan farklı laboratuar veya otoritelerden temin edilmesi gerekiyor. Örn. Güvenlik sertifikası; takograf kayıt ekipmanları ve smart kart üreticilerinin talebi üzerine, ITSEC(Information Technology Security Evaluation Criteria) tarafından akredite edilen laboratuarca verilmektedir ki; bu da dört ülke tarafından; Almanya, UK, Fransa ve Hollanda,  verilmektedir.

Yine, takograf kayıt ekipmanı ve smart kartlara uygulanan karşılıklı işletebilirlilik (interoperability ) testleri sadece Avrupa Birliği Bilimsel ve Teknik araştırma Merkezi olan JRC’nnin Ispra-İtalya laboratuarında/test merkezinde yapılmakta ve bu laboratuar tarafında işletebilirlilik sertifikası verilmektedir. Yine,  kartlar için gerekli olan cryptografik keyler(kodlar) bu laboratuar tarafından sağlanmaktadır.

•             Dijital takografın, montajı, kalibrasyonu, onarımı, periyodik muayenesi, mühürlenmesi vs için kurulacak Atölyelerin onaylanması gerekiyor. Atölyeler hem teknik yeterlik ve imkanlar hem de çalışanların mesleki yeterliliği açısından onaylanmalıdır.  Bunun için ülkelerde; atölyelerin onayına ilişkin ulusal yasaların revize edilmesine veya yeni düzenlemeye ihtiyaç olacaktır; Atölye teknisyenlerinin düzenli eğitimi sağlanmalı; ulusal bazda onaylı işyerlerinin (atölyelerin) bir networku oluşturulmalı. 

•             Ulusal Otoriteler bir güvenlik politikası belirlemeliler ve bunu kart kodları verilmeden önce ERCA(European Root Certificiation  Authority- EC DG JRC ) ya bildirmeliler. Güvenlik politikası sürdürülebilir olmalı, dijital takograf sistemi kurulduktan sonra varlığını sürdürebilmelidir.

•             Kontrol; Ulusal otoriteler,  kontrol memurlarını yeni yetkilerle donatmak için yeni yönetmelik/kanunlar çıkarmalılar. (verilerin elde edilmesini düzenlemek, elektronik verilerin hangi şartlarda mahkemelerde kullanılacağı vs…) Kontrol memurlarının eğitilmesi ve  uygun ekipmanla donatılması gerekmektedir.

Dijital takografın tam anlamıyla uygulanabilmesi için yapılması gerekenleri özetlersek:

o             “Dijital Takograf” uygulamaları ile ilgili işlemler yapacak ulusal otoritenin  belirlenmesi

o             Ulusal düzeyde güvenlik politikalarının belirlenmesi,

o             Akıllı takograf kartlarının düzenlenmesi,

o             Dijital takografın, montajı, kalibrasyonu, onarımı, vs için kurulacak atölyelerin onayı ve denetimi,

o             Veri yönetimi ve verilerin korunmasına ilişkin ulusal yasaların gözden geçirilmesi,

o             Yol kenarı ve iş yeri kontrol ve denetiminin gerçekleştirilmesi için ulusal yasaların gözden geçirilmesi,

o             Ulusal denetim mercilerinin eğitimi ve donanımı

o             AB düzenlemelerinin öngördüğü niteliklere haiz dijital takografların üretimi için takograf üreticilerine  destek sağlanması,

o             Dijital takografla ilgili kurumlar arası etkin koordinasyonun  sağlanması ve bir çalışma takviminin belirlenmesi

Dijital takograf sadece uluslararası taşımacılıkta zorunlu

•             Yerli takograf üreticilerimizi rahatlatmak açısından;  dijital takografın 2010 yılından itibaren sadece uluslararası taşımacılığımızda ve uluslararası taşımacılığımızın da AB ülkelerine yönelik kısmında zorunlu olduğunun ifade edilmesi diğer taraftan İran, Rusya, Kazakistan vs. gibi AB üyesi olmayan ülkelere yapılan taşımalarda dijital takograf kullanımının zorunlu olmayacağı, ulusal taşımacılığımızda ise dijital takograf uygulamasının söz konusu olmayacağı yerli üreticilerimizin ürettiği takografların rahatlıkla kullanılabileceğini vurgulamakta yarar vardır.

•             Dijital Takograf üretiminin AB içerisinde de tekelleşme eğilimi gösterdiği görülmektedir.

Yerli takograf firmaları ARGE çalışmalarına ağırlık vermeli

Nitekim, halihazırda sadece 3 adet dijital takograf üreticisi bulunmaktadır. Bunlar;

•             ACTIA (Fransız)

•             SİEMENS (Almanya)

•             STONERIDGE (İsviçre) firmalarıdır. AB’ye üye tüm ülkeler bu üreticilerden takografları ithal etmek durumundadırlar. Hali hazırda Türkiye’de üretilen dijital takografların AB düzenlemelerinin öngördüğü niteliklere sahip olmadığından, bu konuda çok ciddi ARGE çalışmaları yapılması gerekmektedir.