?MEVZUATI İYİ TAKİP EDİN?

2009 yılı artık gerilerde kaldı. Umutlar, beklentiler ve hayaller 2010 yılına devretti. Tüm sektörler ve meslekler yeni yılda umutlarının canlı tutulmasını ve hayallerine biraz daha zaman ayrılmasını istiyor belki de… Biz taşımacılık sektörüne bir bakalım.

Karayolu taşımacılığında 2009’da neler oldu; 2010 yılında sektör nelerle karşılaşacak?

Yetki belgeleri

Ağırlık ve boyut denetimleri

Mesleki yeterlilik

Tonxkm

Yeni mevzuat değişiklikleri

Tüm bunlara ilişkin son durumu gelin Kara Ulaştırması Daire Başkanı Zafer Dağlar’dan dinleyelim…

2010 başlangıcında geçmişi değerlendirirsek birçok değişiklik yapılmasına rağmen sektörün hala istenilen refaha ulaşmadığını, bir takım eksikliklerin olduğunu, özellikle denetim konusunda ve dolayısıyla haksız rekabete ilişkin bir takım şikâyetlerin olduğunu görüyoruz. Ana hatlarıyla geçmişi değerlendirdiğimizde bugüne kadar yapılanları temel başlıklar halinde sıralar mısınız?

Yönetmeliğin ilk yayımlandığı 2004 yılından bu yana karayolu taşımacılığı alanında ciddi anlamda mesafeler aldığımızı düşünüyorum. O tarihte 4.176 adet işletme yetki belgesine sahipken, bugün belge sayımız 350.000 civarında. Genel olarak bu kanunun ve yönetmeliğin uygulanamayacağı düşünülüyordu; bugün geldiğimiz noktada sektörün % 98 oranında yetki belgesini aldığını hesaplıyoruz. Çeşitli vesilelerle her gittiğimiz yerde ve sizlerle birlikte yaptığımız toplantılarda görüyoruz ki, sektör mensuplarının Bakanlığımızdan istediği en önemli şey denetimlerin yoğunlaşması ve yetki belgesi olmayanların ve şartlara uymayanların taşımacılık yapmasının engellenmesi. Biz de Bakanlık olarak çalışmalarımızı artık bu yönde yoğunlaştırıyoruz.

Yetki belgesi verilmesinin yanı sıra bu konuyla ilgili diğer alanlarda da önemli mesafeler alındı. Bugün itibariyle kamu özel sektör  işbirliğinin en somut örneklerinden biri olarak tüm yurt genelinde 190 adet sabit araç muayene istasyonu hizmete sunulmuştur. Bu istasyonlarda; 2008 yılında 945.653 taşıt, 2009 yılında ise 5.189.227 taşıt periyodik muayeneye tabi tutulmuştur.

Bakanlığımıza verilen araçların ağırlık ve boyut kontrollerinin yapılması görevi; Bakanlığımız Bölge Müdürlüklerine bağlı olarak toplam 24 adet ağırlık ve boyut kontrol istasyonunda 24 saat esasına göre yapılmaktadır. 21 adet olarak devralınan istasyonlara ilave olarak inşa edilen 3 istasyonla birlikte denetim istasyonu sayısı 24’e ulaşmıştır. 2007 yılında yapılan denetimlerde 945.944, 2008 yılında 3.622.570, 2009 yılında ise 3.947.115 adet araç kontrol edilmiştir.

“200 adet seyyar kantar denetimlerde ihtiyaç duyulan yerlerde kullanılıyor”

Yine 2007 yılı Eylül ayı içerisinde satın alınarak Bölge Müdürlüklerine teslim edilen 200 adet son teknoloji ile üretilmiş kablosuz seyyar kantarlar da yapılan denetimlerde ihtiyaç duyulan yerlerde kullanılmaktadır.

2003 yılına kadar herhangi bir eğitime tabi olmadan ticari taşımacılık faaliyetlerinde bulunan işletme sahiplerine ve şoförlere mesleki yeterlilik eğitimi alma zorunluluğu getirilmiş ve mesleki yeterlilik eğitimi vermek üzere Bakanlığımızca bu güne kadar toplam 208 kuruma yetki verilmiştir. Ayrıca bu kurumlara bağlı olarak 25 adet şube bulunmaktadır.

Ayrıca müktesep hak çerçevesinde 11.01.2010 tarihi itibarıyla 1.256.760 kişiye toplam 2.274.918 adet mesleki yeterlilik belgesi düzenlenerek verilmiştir.

Taşımacılık piyasasındaki mevcut arz fazlalığını azaltmak için ekonomik ve teknik ömrünü doldurmuş 30 yaşın üzerindeki kamyon, çekici, tanker ve otobüs cinsi ticari taşıtlar; taşıt sahiplerine zorunluluk getirilmeksizin bedeli karşılığında Bakanlığımızca satın alınarak imha edilmektedir. Bu kapsamda 21 Ocak 2010 itibarıyla toplam 16.644 adet araç satın alınarak imha edilmiştir.

Bu % 98 rakamını neye göre tespit ettiniz?

Tabi bu rakama denetim sayılarından ulaşıyoruz. Denetlenen araç sayısıyla, yetki belgesi olmadığı için ceza tutanağı düzenlenenleri oranladığımız zaman yaklaşık olarak bu rakam çıkıyor ortaya. Ancak halen çeşitli nedenlerle örneğin ihmal, yanlış yönlendirme gibi sebeplerle yetki belgesini alamayanlar da bulunduğunu biliyoruz.

Sizce sektörün ne kadarı denetlenebiliyor?

2008 yılında 3,5 milyon taşıt denetime tabi tutuldu; bu sayı 2009 yılında 4 milyon civarında. 2010 yılında da en az 5 milyon taşıtı denetlemeyi düşünüyoruz. Bunun için sayısı 21’den 24’e çıkarılan karayolu denetim istasyonlarında 24 saat süreyle etkin denetimler imkânlar elverdiği ölçüde yapılıyor. Taşıtların ağırlık kontrolleri ciddi anlamda yapılıyor; bununla ilgili istatistikî veriler her hafta Genel Müdürlüğümüz web sayfasında düzenli olarak ilan ediliyor. Burada yapılan denetim sayısı, ihlal edenlerin sayısı ve kesilen cezalar açık bir şekilde yer alıyor.

Burada iki temel konu var; ilki denetim sayısının arttırılması sektörün çok büyük bir kısmının denetlenebilir duruma gelmesi. Bu belli bir süreç istiyor; bir de yapılan denetimlerde mevzuata uygun sektörün hareket edip etmediğinin tespit edilmesi. Sizce ne kadar süre sonra sektörün tümü denetlenecek duruma gelecek? Yapılan denetimlerle sektörün mevzuata ne kadar uyum sağladığını görüyorsunuz?

Şu an mevcut 24 sabit istasyonda bu denetimler yapılıyor; ayrıca seyyar kantarlarımız vasıtasıyla Polis ve Jandarma ile işbirliği yapılmak suretiyle anayollarda veyahut anayollardan kaçıp tali yollara giren araçların denetimleri yapılıyor. Bizim önemli bir hedefimiz 2010 yılında yer teminine bağlı olarak ilk etapta 25-30 arası daha denetim istasyonu kurmak. Bununla ilgili Bölge Müdürlüklerimiz yer tespiti yapıyorlar. Bu süreçte yer temini, kamulaştırma, tahsis gibi durumlarda sorunlarla karşılaşıyoruz. Ama bütün bunları aşıp 2010 yılında 25-30 arası istasyon kurmayı planlıyoruz. Bir kısmı zaten AB projeleri kapsamında olacak. Genel anlamda amacımız önümüzdeki 2-3 yıl içerisinde her ilin giriş ve çıkış noktalarında mutlaka birer tane denetim istasyonu kurmak.

“Her ilin giriş ve çıkışlarına denetim istasyonu kurmak istiyoruz”

Yer konusu halledilip, bu istasyonların inşaatlarını bitirdikten ve böylece her ilin giriş ve çıkışına denetim istasyonunu kurduktan sonra her araç mutlaka denetime girmiş olacak. Bu da caydırıcı bir etki yapacaktır.

Şu anda yapılan denetim sonuçlarını takip ettiğimiz zaman fazla tonaj yükleyen araç sayısında giderek bir düşme olduğu görülüyor. Özellikle sabit denetim istasyonlarının olduğu güzergâhlarda istasyon sayılarımız arttığı sürece bu düşüş devam edecektir. Araçlar istiap haddinin öngördüğü yük neyse onu yükleyecekler.

Sektörün bayağı bir rehabilite olduğu görülüyor. Bir de yönetmelikle ilgili bazı ertelemelerin getirildiği de bir gerçek. ADR ile ilgili, K belge türlerinin bir kısmıyla ilgili, yaş haddi ile ilgili konularda bazı ertelemeler oldu. Bu değişiklikler neden baştan yapılmıyor? Bu ertelemeleri biraz detaylandırabilir miyiz?

Mevzuat oluşturulurken, kurallar konurken doğrusu neyse onun uygulanması düşünülür. Sektörün büyük çoğunluğu da buna intibak sağlamış durumda. Bugüne kadar bazı konularda süre ertelemeleri yapıldı. Bununla ilgili olarak öngörülen son süre 31.12.2009 tarihiydi. K Belgesi dışında ilk defa kapsama alınan yetki belgeleri için şartların sağlanma süresi 31.10.2009 tarihine kadar ertelenmişti. 

Şuan o süre bitti; 60 günlük ilave süre vardı; yetki belgesi sahipleri o süreyi de kullandılar. Şartlarını sağlamış olanlar devam edecekler; şartlarını özellikle kapasite yönünden sağlayamayanların belgeleri ise maalesef iptal edilecek.

K Belgelerinin tamamı için şartların sağlanması amacıyla; 31.12.2009 tarihine kadar bir süre tanınmıştı. Bu süre de bitti. Yaptığımız incelemelerde gördük ki yaklaşık 21.786 tane K 1 yetki belgesi sahibi tüzel kişiden yaklaşık 16.000’inin bu şartları henüz sağlayamadığı görüldü. Bunlar ya iptal edilecekti; ya da bunlara ilave süre verilecekti. Bunları yetki belgelerinin bitiş tarihiyle ilişkilendirdik ve şartları sağlamaları için  “yetki belgelerinin bitimine kadar” bir süre daha verdik. Bu her yetki belgesi sahibi için farklı süreler olabiliyor.  Ancak yetki belgesini yenilemeye geldiklerinde şartları sağlamış olmaları gerekiyor.

“Gerçek kişi K 1 yetki belgesi sahipleri için 25 Şubat 2006 tarihine kadar belge alanlardan hiçbir şart aranmıyor”

Burada bir tek istisna gerçek kişi K 1 yetki belgesi sahipleri için tanındı. Bunlardan 25 Şubat 2006 tarihine kadar belge alanlardan hiçbir şart aranmıyor. Asgari kapasite (25 ton) aranmıyor; ancak yetki belgesinde en az bir tane taşıtının olması gerekiyor.  Yaş şartı, sermaye şartı, orta düzey yönetici bulundurma şartı aranmıyor. Bunlar için de süre 31.12.2009’da bitti; şu anda 60 günlük bir süreleri var. Bu 60 günlük süre içerisinde 25 Şubat 2006 tarihine belge almış olanlar mutlaka yetki belgelerine taşıt kaydettirmek zorundalar.  25 tonla alıp da daha sonra bu asgari kapasitesini kaybedenler varsa bunlar da bu 60 günlük sürede kapasitelerini tamamlayacaklar.

K2  belgesi sahipler için getirilen düzenlemeden bahseder misiniz…

Bizim bu günlerdeki esas yoğunluğumuz toplam yüklü ağırlığı 3,5 tonu geçmeyen kamyonetlerle il içinde/şehir içinde yapılan taşımalardır. Yönetmelik yayımlandığından bu yana 4-5 yıl süreyle öteledik.  Şehirlerarası, yurtiçi ve uluslararası taşımaları düzenlemek önceliğimizdi. Toplam yüklü ağırlığı 3,5 tonu geçmeyen kamyonetler için yetki belgesi alınmasıyla ilgili süre 31.12.2009 tarihinde sona erdi. Hatta daha önce yaptığımız bir düzenlemeyle de bu şekilde belge almak isteyenlerin belgelerini % 94 indirimli olarak alabilecekleri yönetmelikle düzenlendi. Ancak maalesef almadılar; yılın son günlerine doğru Bölge Müdürlüklerimizde, Ticaret Odalarında ciddi anlamda bir yığılma oldu.

“*K1 ve *K2 belgeleri % 93 indirimli olarak 2010 yılının sonuna kadar alınabilecek”

Yetki belgesi alınmasıyla ilgili sürede bir öteleme yapmadık; sadece 30 Nisan 2010 tarihine kadar bunlarla ilgili denetim yapılmamasını istedik. Bu kapsama yıldızlı diye tabir edilen *K1 ve *K2 belgeleri giriyor. Yani il içinde ticari amaçla taşımacılık yapanlar, ya da il içi ve yurt içinde K2 dediğimiz kendi esas iştigalleriyle ilgili taşımacılık yapanlar. Bunlar için *K1 ve *K2 dediğimiz bir belge tanımladık; onları veriyoruz. Bunlar % 94 indirimi kaçırdılarsa % 93 indirimli olarak 2010 yılının sonuna kadar belgelerini alabilecekler. 30 Nisana kadar bunlar için bir denetim yapılmamasını istedik ve ilgili kurumlara bir Genelgeyle durumu bildirdik. O tarihe kadar da belgelerini almaz ve denetime girerlerse yasanın öngördüğü idari para cezası bunlar için uygulanacak.

Denetimin Nisan ayı sonuna kadar ertelenmesi bir zorunluluktu. Belli oranda bir yığılma var; bu belgeleri fiziki olarak düzenleyip kendilerine hemen teslim etmemiz mümkün değil. Dolayısıyla müracaat ettiği halde belgesini yoğunluktan dolayı alamayanların mağdur olmaması amaçlandı.

Ton*km ile ilgili 2 yıl önceki düzenlemeye rağmen hala sektör şikâyetçi; bu konuda bir düzenleme olabilir mi?

Düzenleme her zaman mümkün; öncelikle bu düzenlemeyi talep edenlerin de yapılan düzenlemeye uyması gerekir. Burada önemli olan ton*km ücretlerine uyulup uyulmadığı.

Bu konuda da denetim yapılabiliyor; ancak sektörün de biraz iyi niyetli olması ve otokontrol yapması, yapılan düzenlemelere uyması gerekiyor.

Kapasitenin dışında yük alındığı zaman işveren ceza ödüyor; işveren bilgisi dışında yolda taşımacının tekrar yük aldığını ve cezayı kendilerinin ödediğini ifade ediyor. Bu konuda bir düzenleme istiyorlar. Bu konu sizin gündeminizde mi?

Toplu yük alımlarında bu tür sıkıntılar azaldı, bunu denetim sonuçları doğruluyor, ancak ayrı parçalar halinde alınan yüklerde yani ayrı ayrı yerlerde alınan yüklerde sıkıntı var. Burada sorumluluk kimdedir; en son yükü verende mi? Yükü alanda mı? Araç sahibinde mi? Şoföründe mi? Buna ilişkin kapsamlı bir düzenleme yapılması gerekliliğine ben de inanıyorum.

İşveren kamu kurumları işi verdikleri kişilerin gerekli şartları sağlaması hususunda bilgiye haiz değiller. Dolayısıyla R yetki belgesiyle yapılacak bir işi H yetki belgesine sahip bir tüzel kişilik üstlenebiliyor. Bu konuyla ilgili kamu kurumlarını bilgilendirmeye yönelik bir çalışma yapmayı düşünüyor musunuz?

2005 yılı veya 2006 yılı başlarında Sayın Bakanımızın imzasıyla tüm bakanlıklara, kamu kurum ve kuruluşlarına yazı gönderdik. 4925 sayılı Kanun ve yönetmelikler yürürlükte, bundan sonra yapacağınız taşıma ihalelerinde bu Kanun ve yönetmeliğe uygun hareket etmeniz ve “İhaleyi vereceğiniz şirketlerde Bakanlığımızdan alınmış yetki belgelerinin olması gerekiyor” şeklinde açıklayıcı yazıyı birkaç defa gönderdik. Bu düzenlemelerin önemine inanan Kurumlar yapacakları ihalelerde Bakanlığımızı arayıp ya da yazılı olarak hangi belgeleri aramaları gerektiğine dair soru soruyorlar.

Ama bazıları hangi belgenin ne işe yaradığını düşünmeden yanlışlar yapabiliyorlar. Örneğin R belgesinin yapacağı iş H belgesi sahibine veriliyor. L1 ve L2’nin yapacağı iş K belgesine veriliyor. Dolayısıyla ciddi haksız rekabet oluşuyor. Kurumları tek tek dolaşıp bilgilendirmemiz mümkün değil; ama yazılı bilgilendirmeyi yapıyoruz. Böyle bir platform oluşturulursa biz her türlü desteği veririz.

2010 yılı için sektör mensupları nelere dikkat etmeli? Bu işe devam edecekse hangi tarihlere dikkat edip neleri tamamlamak durumunda?

Sektör mensuplarının 2010 yılı içerisinde dikkat edeceği bir tarih bizim açımızdan kalmadı. Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkındaki Yönetmelik 01 Ocak 2011 tarihinde yürürlüğe girecek. K belgesi dışındaki tüm yetki belgesi sahipleri artık şartlarını sağlamış olacaklar. Gerçek kişi K1 sahiplerinin 2010 yılı Şubat ayı sonuna kadar belgelerine en az bir tane taşıt kaydettirmeleri gerekir. Tüzel kişilerin de mutlaka yetki belgelerinin bitim tarihine kadar yönetmeliğin ön gördüğü şartları sağlamış olmaları gerekiyor.

Bunların dışında sektörde 2010 yılı içinde mevzuat değişiklikleri var mı?

Bugüne kadar çok kapsamlı mevzuat düzenlemesi yapıldı. 4925 sayılı Kanun ve bu Kanunla beraber karayolu taşıma yönetmeliği, mesleki yeterlilik yönetmeliği, kamu kurum ve kuruluşları servis yönetmeliği, tehlikeli maddelerin taşınması ile ilgili yönetmelik, araç muayene istasyonlarına ilişkin yönetmelik ile ilgili düzenlemeler yapıldı, bundan sonra çok köklü bir değişiklik olacağını düşünmüyorum. Yine de sektörden bize intikal eden ihtiyaç ve talepler göz önüne alınarak zaman zaman düzenlemeler yapılabilir.  

Sahte ruhsat, plaka ve belgeyle mal çalınmasına ilişkin sektörün ciddi sıkıntıları var. Burada Emniyet ile Bakanlık ve diğer kurumlar arasında tam uyum sağlanamamasından kaynaklanan sıkıntı yaşanıyor. Siz buna ilişkin bir şey söyleyecek misiniz?

Bu hem ulusal hem de uluslararası taşımacılıkta yıllardan beri var olan bir konu. Bunun önüne geçmek pek mümkün olmasa da yönetmeliğimizde dikkate aldık; yük gönderenlerin gönderdikleri kişinin yetki belgesinin olup olmadığını sorgulaması gerekir. Maliyeti düşük olsun diye yetki belgesi olmayan rastgele bir araca yük verdikleri zaman bizim dışımızda olaylar gelişiyor; polisiye bir konu haline dönüşüyor. Göndericilerin yük taşıtacakları kişilere gerekli belgelere sahip olup olmadıklarını sormaları gerekir. Bu konuda söyleyebileceklerim bu kadar.

Sektöre yönelik mesajınız nedir?

Sektöre yönelik mesajım çok açık ve net; mutlaka ilgili mevzuatı okusunlar. İşletme sahipleri yanında çalıştırdıkları insanlara çok fazla güvenmeden kendi işleriyle ilgili mevzuatı kendileri mutlaka takip etsinler. Bakanlığa ve diğer ilgili kurumlara olan sorumluluklarını iyi bilsinler.  Ciddi yatırımlar yapılıyor, araçlar alınıyor; ancak mevzuat iyi takip edilmediği için zaman zaman belge iptalleri de dahil yaptırımlar gündeme gelebiliyor.

Tüm sektörümüze kazasız, kayıpsız, bol kazançlı bir yıl geçirmelerini dilerim.