Önemli Başlıklarla Ulaştırma Hizmetleri Düzenleme Genel Müdürü Murat Baştor Nuray Pekcan’ın Sorularını Yanıtladı

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Ulaştırma Hizmetleri Düzenleme Genel Müdürü Murat Baştor,

TAŞIMACILIKTA ÜLKEMİZ POLİTİKASI; TAŞIMACILIĞIN KOLAYLAŞTIRILMASI, TAŞIMACILARIN EŞİT REKABET ŞARTLARINDA FAALİYET GÖSTERMESİDİR”

“TEDARİK ZİNCİRİNDE YAŞANAN KIRILMALAR VE KONTEYNER KRİZİ KARAYOLU TAŞIMACILIĞINA TALEBİ DAHA DA ARTTIRMIŞTIR”

“RO-RO HATTI KURULMASI ÇALIŞMALARINI SÜRDÜRMEKTEYİZ”

“İKİLİ KOMBİNE YÜK TAŞIMACILIĞI ANLAŞMALARI İMZALANMAKTADIR”

Söyleşimizden detaylar;

Uluslararası taşımalardaki belge sorunu gündemin en önemli başlıklarından. Bu konuda Avrupa ülkeleri (Örnğ. Avusturya, İtalya, İspanya, Slovenya, Bulgaristan, Macaristan vb) ile Rusya ve Azerbaycan, Kazakistan, Afganistan ve ilgili diğer ülkelerle ilişkilerde ve taleplerde son durum nedir?

“Ülkemiz gerek ikili anlaşmalar gerekse çok taraflı geçiş belgesi sistemi UBAK’ta en çok geçiş belgesi kullanan ülke konumunda olsa da, ticaretteki artış karşısında bazı ülkeler ile teati edilen kotalar zaman zaman yetersiz kalabilmektedir. Özellikle COVID-19 salgını ile tedarik zincirinde yaşanan kırılmalar ve konteyner krizi, karayolu taşımacılığına talebi daha da arttırmıştır. Bu bağlamda, 2021 yılında ilgili ülkeler ile Kara Ulaştırması Karma Komisyon Toplantıları gerçekleştirilmiş, ülkemiz ve taşımacılarımız adına önemli kazanımlar elde edilmiştir. Bunlardan bazılarını sıralayacak olursak;

-Azerbaycan ikili geçiş belgesi kotasında yıllar sonra artış sağlanmış, kota 35 binden 46 bine yükseltilmiştir.

-Özbekistan geçiş belgesi 38 bine, ücretsiz belge sayısı yüzde 60 artış ile 16 bine yükseltilmiştir. (Alınan ücretsiz belge sayısı 2021 yılında 22 bini geçmiştir.)

-Kırgızistan ve Tacikistan ile ikili ve transit taşımaların serbestleştirme süreci başlamıştır.

-Macaristan transit geçiş belgesi sayısı ilk etapta 36 binden 110 bine, sonrasında 130 bine yükseltilmiş; Eylül ayında yapılan son KUKK Toplantısı ile transitte kotanın sınırsız olduğu Protokol ile hüküm altına alınmıştır.

-Sırbistan ile serbestleştirme kararı alınmış, geçiş aşamasında 2022 yılından itibaren 25 bin çok girişli belge konusunda anlaşma sağlanmıştır. Talep üzerine belge verileceği teyit edilerek kota sorunumuz kesin olarak çözülmüştür. 

-Yunanistan ikili geçiş belgesi kotası 20 binden 26 bine, transit geçiş belgesi ise 35 binden 40 bine yükseltilmiştir. Ayrıca 20 bin adet ücretsiz transit geçiş belgesi alınarak ilk kez ücretsiz transit geçiş belgesi temin edilmiştir.

Bu çalışmalara ilaveten, çeşitli görüşmeler ve diplomatik kanallardan 21 farklı ülkeden 200 bini aşkın ilave geçiş belgesi alınarak alınan toplam belge sayısı 1.5 milyonu aşmıştır. Bu çalışmalar neticesinde, 2021 yılında uluslararası karayolu taşımacılığında rekorlar kırılmış, taşıma sayısı 1.5 milyonu geçmiştir.

2022 yılında da ara vermeden çalışmalara başlanılmıştır. 25 Ocak 2022 yılında gerçekleştirilen Litvanya KUKK toplantısı ile ikili/transit geçiş belgesi kotası 2 binden 2 bin 800’e yükseltilmiştir. Önümüzdeki dönemde; Bulgaristan, Romanya, Gürcistan, Danimarka, Hollanda, İspanya, İtalya, Çekya, Kazakistan, Almanya gibi ülkeler ile KUKK toplantıları yapılması planlanmaktadır.”

AB’nin Global Gateway projesi ile ilgili olarak Bakanlığınızın değerlendirme ve görüşleri nedir? Bu konuda herhangi bir plan var mıdır?

“AB’nin taşımacılığa ilişkin Mobilite Paketinin yanı sıra Avrupa Yeşil Mutabakatı (Green Deal) ve son olarak 2021 yılı sonunda açıklanan Küresel Geçit Kapısı (Global Gateway) projeleri yakından takip edilmekte; ilgili kurumlar ile koordineli olarak çalışmalar yapılmaktadır.”

“Önümüzdeki Dönemde Kazakistan Tarafı ile Görüşmeler Devam Edecektir”

Kazakistan’da yaşanan iç sıkıntıların devam etmesi durumunda, taşımacılara yönelik öneri ve destek çalışmalarınız var mıdır? Varsa nedir? Ayrıca belge temininde, belli bir miktarın Ro-Ro kullanma şartıyla (Aktau ve Kurik limanlarının kullanımının sağlanmasına yönelik) verilmesi ve ayrıca Özbek taşımalarından pay istemeleri şartının koşulması ile ilgili görüş ve değerlendirilmeleriniz nedir? Taşımacıların büyük sıkıntı yaşadığı bu sorunların çözümüne ilişkin gelinen son nokta nedir?

“Kazakistan’da yaşanan iç sıkıntılar kısa bir süre içerisinde giderilmiş ve normale dönülmüştür. Öte yandan, 2021 yılında Kazakistan ikili geçiş belgelerimizin (8 bin adet) tamamı, transit geçiş belgelerimizden ise 11 bin 738 adeti kullanılmıştır. Buna mukabil Kazak taşımacıların ikili taşıma sayısı 3 bin 383 iken, ülkemiz üzerinden transit taşıması ise bulunmamaktadır. Bu nedenle, Kazakistan tarafı kendi taşımacıları için bu pazardan daha fazla pay almaya çalışmaktadır. Taşımacılıkta ülkemiz politikası; taşımacılığın kolaylaştırılması, taşımacıların eşit rekabet şartlarında faaliyet göstermesidir. Haksız rekabete mahal verecek şekilde, taşımacıların zorunlu olarak farklı taşıma modlarına yönlendirilemeyeceği, serbest piyasa koşullarına müdahale edilemeyeceği ve başka bir ülkeye yapılacak taşımalarda taahhütte bulunulamayacağı Kazakistan tarafına iletilmiştir. Önümüzdeki dönemde Kazakistan tarafı ile görüşmeler devam edecektir. Bununla birlikte, Türkmenistan güzergahının yeniden açılması ve alternatif olarak Afganistan güzergahının kullanılması yönünde Bakanlığımız çalışmaları devam etmektedir.”

“Hazar Geçişlerinin Daha Cazip Hale Gelmesi İçin Çeşitli Çalışmalar Yürütülmektedir”

Hazar denizindeki Ro-Ro taşımalarındaki maliyetler taşımacıları önemli ölçüde etkilemekte ve bu güzergâhı kullanmalarını engellemektedir. Bu konuda Hazar Denizi’ndeki taşımaları gerçekleştiren Azerbaycan firması Asco (Caspar) ile koşulların iyileştirilmesi konusunda herhangi bir görüşme oldu mu? Bu konudaki görüş ve düşünceleriniz nedir?

“Hazar Denizi üzerinden Orta Asya ülkelerine ve Çin’e erişmek ülkemizin temel politikaları arasında yer almaktadır. Bu kapsamda, Ro-Ro maliyetlerinin düşürülmesi anlamında önemli çalışmalar yapılmış, belirli oranlarda indirim de sağlanmıştır. Bakanlığımızca, Azerbaycan, Türkmenistan ve Kazakistan tarafındaki ilgili kurumlar ile görüşmeler yapılmış, Hazar Çalıştayları düzenlenmiştir. Ayrıca, adı Türk Devletleri Teşkilatı olarak değişen Türk Konseyi bünyesinde de Orta Koridorun güçlendirilmesi, Hazar geçişlerinin daha cazip hale gelmesi için çeşitli çalışmalar yürütülmektedir.”

“Ülkemiz ile Azerbaycan Arasında Yeni Bir Karayolu Taşımacılığı Anlaşması İçin Görüşmelere Başlanılmıştır”

Azerbaycan’da Türk taşımacıların yaşadığı sıkıntıların çözümüne yönelik son durum; taleplerin olumlu karşılandığı ve onay için Azerbaycan meclisine sunulduğu yönündeydi. Son durum hakkında bilgi verir misiniz?

“Azerbaycan tarafından alınan geçiş ücretlerinin revizyonu için Azerbaycan tarafında kanun değişikliği hazırlanarak Meclis’e sevk edilmiştir. Ayrıca, ülkemiz ile Azerbaycan arasında yeni bir Karayolu Taşımacılığı Anlaşması için de görüşmelere başlanılmıştır. Her iki süreç de tamamlandığında, taşımacılarımıza çeşitli kolaylıklar sağlanmış olacaktır.”

Türkmenistan kapısının kapalı olması taşımacılar için yine sıkıntılı bir durum teşkil etmektedir. Bu konuda söz konusu devlet yetkilileri ile yapılan görüşme ve alınan sonuç hakkında bilgi verir misiniz?

“Orta Asya ülkelerine yönelik taşımalarda kilit transit ülke konumunda olan Türkmenistan’ın COVID-19 tedbirleri kapsamında 24 Mart 2020 tarihi itibariyle sınır kapılarını kapatması üzerine, bu güzergahın yeniden açılması amacıyla her düzeyde girişimlerde bulunulmuştur. Bunun sonucunda ilk olarak Hazar Denizi’nde, sonrasında ise kara sınır kapılarında temassız ticaret (sınırda dorse değişimi) imkanı sağlanmıştır. Güzergâhın komple taşıt trafiğine açılması için izlenebilecek yöntemlere ilişkin Türkmenistan tarafına detaylı bilgilendirme de yapılmıştır. Bununla birlikte, tüm dünyada COVID-19 süreci halen devam etmekte, yeni varyantlar ile tedbirler değişmektedir. Bu nedenle, çalışmalar zaman alabilmektedir.”

Yürürlüğe giren Denetim Yönetmeliği, özellikle sektörün denetimlerin artırılması ile haksız rekabetin önüne geçilmesinin sağlanmasının talebi ile değerlendirildiğinde; bu yönetmeliğin yürütülmesi nasıl olacaktır? Hangi konularda ne tür denetimler yapılacaktır? Geçen yıl yetkililerin U-Net denetimleri ile plaka tanıma sistemi ile birçok denetimin yapılacağı söylemi vardı. Bu bilgi ışığında U-Net denetimlerin nasıl işleyeceği, hangi bölgelerde ve nasıl yapılacağına ilişkin bilgi verir misiniz? Denetim Yönetmeliği ile özellikle takograf denetimlerine ilişkin nasıl bir yol izlenecektir?

“Bilindiği üzere, 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu, 655 sayılı Ulaştırma ve Altyapı Alanına İlişkin Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 28 inci maddesine, 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 477 ve 497 inci maddeleri ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 8 inci maddesinin (c) bendi ile 35 ve 65/A maddeleri ile bu mevzuata dayanılarak hazırlanan alt mevzuatlar kapsamında gerçekleştirilecek denetimlere ilişkin usul, esaslar ile personelin nitelikleri, sorumlulukları ve yükümlülüklerinin düzenlenmesi, denetim faaliyetlerindeki iş ve işlemlerde yeknesaklığın sağlanması, sahadan edinilen tecrübeler, günümüzün gelişen şartları ve ihtiyaçları gibi nedenlerden dolayı Ulaştırma Hizmetleri Denetim Yönetmeliğinin ilgili hükümleri 1 Ocak 2022 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Ulaştırma Hizmetleri Denetim Yönetmeliği ile; meri mevzuattaki denetimlerin daha ekonomik, etkin ve etkili şekilde elektronik ortamda yapılması, sistematik ve aynı standartta yapılması, denetim faaliyetlerindeki iş ve işlemlerde yeknesaklığın sağlanması, personelin nitelikleri, sorumlulukları ve yükümlülüklerinin düzenlenmesi amaçlanmıştır.

Bu bağlamda Ulaştırma Hizmetleri Denetim Yönetmeliği ile sağlanan yenilikler;

-Bakanlığımızca ve paydaş kurumlarca yapılan denetim çeşitleri tanımlanmıştır.

-“Risk Analizi”ne bağlı denetim yapılması imkânı getirilmiştir.

-Tutanakların elektronik ortamda düzenlenebilme imkânı getirilmiştir.

-Elektronik tutanakların ıslak veya elektronik olarak imzalanabilme imkânı getirilmiştir.

-Tutanakların tebliğ ve tahsil süreçlerinin elektronik olarak gerçekleştirilme imkânı sağlanmıştır.

-Paydaş denetleyici kurumlarca “Elektronik Tutanak” düzenleyebilmesine imkân sağlanmıştır.

-Ulaştırma Hizmetleri Denetim Yönetmeliğinde yeni bir denetim konusu getirilmemektedir. Yönetmelik ile meri mevzuattaki denetimlerin daha etkin ve etkili, elektronik ortamda yapılması, sistematik ve aynı standartta yapılması, denetim faaliyetlerindeki iş ve işlemlerde yeknesaklığın sağlanması, personelin nitelikleri, sorumlulukları ve yükümlülüklerinin düzenlenmesi amaçlanmıştır.

Yönetmeliğin ilgili hükümlerinin 1 Ocak 2022 tarihinde yürürlüğe girdiği de dikkate alınarak, Bakanlığımızca yürütülen “Denetimlerin Etkinleştirilmesi Projesi” çerçevesinde yukarıdaki çalışmaların yıl sonuna kadar tamamlanarak pilot uygulamalara başlanmıştır.

Takograf denetimlerine ilişkin olarak da, bilindiği üzere; Bakanlığımızın sürücülerin çalışma ve dinlenme sürelerine, takograf denetimlerine ilişkin yol kenarı denetim yetkisi bulunmamaktadır. Takograf konusundaki Yol Kenarı Denetimleri, İçişleri Bakanlığı (Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığı), Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile Karayolları Genel Müdürlüğü görevleri kapsamında bulunmakta olup, denetimler söz konusu Kurumlar tarafından yürütülmektedir. Ulaştırma Hizmetleri Denetim Yönetmeliğinde de takograf denetimine ilişkin bir husus bulunmamaktadır.

Uluslararası taşımacılık kapsamındaki sürüş ve dinlenme süreleri; 4411 sayılı uygun bulma Kanunu ile taraf olunan Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Yapan Taşıtlarda Çalışan Personelin Çalışmalarına İlişkin Avrupa Anlaşması’nda (AETR) belirlenen esaslara tabidir. AETR çerçevesinde belirlenen süreler, yol güvenliği açısından standart olarak belirlenmiş olup, AETR’ye taraf ülkeler arasında yapılan taşımaların tamamında zorunlu tutulmuştur.

AETR’ye taraf ülkelerin sürüş ve dinlenme sürelerini ulusal düzeyde uygulamaları farklılık göstermekle birlikte, yurt içi taşımalar için ülkemizdeki sürüş ve dinlenme süreleri İçişleri Bakanlığınca yayımlanan Karayolları Trafik Yönetmeliğinin 98 inci maddesi ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yayımlanan İş Kanunu ve Haftalık İş Günlerine Bölünemeyen Çalışma Süreleri Yönetmeliği kapsamında belirlenmektedir.

Bakanlığımız vatandaşlarımızın rahat, huzur ve güven içerisinde seyahat edebilmelerine imkân sağlamak amacıyla; Karayolları Trafik Kanunu ve Karayolu Taşıma Kanununun görev, yetki ve sorumluluk verdiği kurum ve kuruluşlarla koordinasyon ve iş birliğinin etkin bir şekilde yürütülmesinde gerekli katkıyı sağlamakta kararlıdır.”

“Bozulabilir Gıda Taşımacılığı Faaliyetlerinin Tüm Taraflarının Süreçle İlgili Görüş ve Önerilerini Aldık”

‘Bozulabilir Gıda Çalıştayı’ ile sektörle daha yakından buluşturacağınız ve bilgilendireceğiniz yürürlüğe giren ve girecek olan mevzuatlar ile taşıma yapacak araçların denetimine ilişkin neler hedeflenmektedir? İzlenecek yol ve yöntemler ne olacaktır? Ayrıca yaş sebze ve meyvede yaşanan kayıpların önüne geçme konusunda nasıl bir değerlendirmeniz olur?

2022 yılı itibariyle yürürlüğe giren Bozulabilir Gıda Maddelerinin Taşımacılığında Kullanılacak Özel Ekipmanlar Hakkında Yönetmelik ile ATP kapsamındaki gıdaların yurt içi taşımacılığında kullanılan ekipmanlara ATP Uygunluk Belgesi alma zorunluluğu getirildi. Bozulabilir gıda taşımacılığında kullanılan, ancak ATP’nin gerekliliklerini tam olarak karşılamayan ekipmanların, yurt içinde veya ATP’ye taraf olmayan ülkelere bozulabilir gıda taşımacılığı faaliyetlerinde kullanılabilmesi için Bakanlığımızca yayımlanan kriterlere uygun olması ve “Bozulabilir Gıda Taşımacılık Belgesi” alması gerekecektir. Yönetmelik bu belgelerin sektöre zorluk yaratmadan alınabilmesi için 2022’den itibaren 3 yıl içinde bu belgelerin temin edilmesini şart koşmuştur.

Öte yandan bozulabilir gıda taşımacılığında ülkemizdeki yasal altyapıyı ve kurumsal kapasiteyi AB müktesebatına uyumlu biçimde geliştirmek ve güçlendirmek amacıyla “Bozulabilir Gıda Maddelerinin Taşınmasında Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığının Kurumsal Kapasitesinin Güçlendirilmesi Projesini” yürütmekteyiz. Proje faaliyetlerinden biri olarak yakın zamanda gerçekleştirdiğimiz “Bozulabilir Gıda Maddelerinin Taşınması Hakkında Yeni Mevzuat ve Sektörel Uygulamalar Çalıştayı” etkinliği ile bozulabilir gıda taşımacılığı faaliyetlerinin tüm taraflarının süreçle ilgili görüş ve önerilerini aldık.

Bozulabilir gıda taşımacılığına yönelik yasal düzenlemeler ve proje faaliyetlerini kapsayan tüm bu çalışmalar ile test, muayene ve denetim faaliyetlerini etkin biçimde yürütebileceğimiz altyapıyı oluşturmayı ve bu minvalde nakliye ve dağıtım esnasında soğuk zincirin korunarak gıda kayıplarının azaltılmasını, gıda güvenliğinin sağlanmasını, kalite kaybının önlenmesini ve tüketici sağlığını tehdit etmeyen ürünlerin tüketiciye ulaştırılmasını amaçlıyoruz.”

“Taşımacılarımız İçin U-ETDS Sistemine Kademeli Bir Geçiş İmkanı Sağlanmıştır”

UETDS’nin bir kez daha ertelenmesinin temel nedeni nedir? Bu konuda sektörün konuya intibakını hızlandırmak konusunda neler yapmayı ve nasıl bir yol izlemeyi düşünüyorsunuz?

“İlk olarak 2020 yılının başında görülmeye başlanan ve tüm dünyada küresel bir tehdit durumuna gelmiş olan Koronavirüs (COVID-19) salgını nedeniyle, ülkemiz genelinde de koruyucu tedbirlerin alınması gerekliliği ortaya çıkmıştır. Söz konusu salgın nedeniyle alınan tedbirler neticesinde gerek sosyal gerekse de ticari hayatta taşımacılarımızı da doğrudan ilgilendiren değişim ve dönüşüm süreçleri yaşanmıştır. Her ne kadar U-ETDS sisteminin tanıtılması amacıyla sektörle 2019 ila 2021 yılları arasında 120’ye yakın bölgesel toplantı yapılmış olsa da salgın sürecinin de etkileriyle taşımacılarımızın henüz U-ETDS sistemine uyum sağlama konusunda hazır olmadıkları sonucuna ulaşılmıştır. Bunun neticesinde, taşımacılarımızın herhangi bir mağduriyet yaşamaması amacıyla, 31.12.2021 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan Karayolu Taşıma Yönetmeliğindeki değişiklikle, taşımacılarımız için U-ETDS sistemine kademeli bir geçiş imkanı sağlanmıştır.

Taşımacılarımıza tanınan geçiş sürecinde, U-ETDS sisteminin tanıtılması amacıyla gerek fiziki gerekse de elektronik toplantılarımıza devam edeceğiz. U-ETDS sisteme tam bir uyumun sağlanması neticesinde, karayolu taşıma sektörünün daha adil, sürdürülebilir ve rekabetçi bir yapıya kavuşacağını öngörmekteyiz. Ayrıca, eşya taşımacılığı faaliyeti yürüten taşımacılarımızın sürekli olarak bizden talep ettiği ton x km (taban ücret tarifesi tebliği) uygulamasının, ancak U-ETDS sistemiyle denetlenebileceği ve kontrol altında tutulabileceğinin de unutulmaması gerekmektedir.”

“İkili Kombine Yük Taşımacılığı Anlaşmaları İmzalanmaktadır”

Kombine Yük Taşımacılığı Anlaşmaları ile taraf ülkelere taşıma işlerinde kolaylık ve avantaj sağlanacaktır. Bu konuda gelinen nokta konusunda bilgi verir misiniz?

“Başta komşu ülkeler olmak üzere yakın coğrafyamızdaki ülkelerle gerçekleştirilen ticarette, kombine taşımacılık imkânlarından daha fazla yararlanılması amacıyla ikili kombine yük taşımacılığı anlaşmaları imzalanmaktadır. Azerbaycan, Türkmenistan, Gürcistan, Ukrayna, Özbekistan, Belarus, Kazakistan ve Moldova ile bu kapsamda kombine taşımacılık anlaşmaları imzalanmıştır. Yine Türk Devletleri Teşkilatı üye ülkelerinin taraf olacağı tek bir anlaşmanın imzalanmasına yönelik çalışmalarımız devam etmektedir. Yunanistan ve Litvanya ile de Kombine Yük Taşımacılığı Anlaşması yapılması için görüşmeler yapıyoruz.

Bu ikili anlaşmalar ile uluslararası kombine taşımacılık yapacak firmalarımıza yol vergileri/geçiş ücretlerinden ve resmî tatillerde uygulanabilen taşıma kısıtlamalarından muafiyet, gümrük işlemlerinin hızlandırılması vb. kolaylıklar sağlanmasının yanı sıra taraf ülkelerle gerçekleştirilecek karma komisyon toplantılarında kombine taşımacılık için ilave teşviklerin düzenlenebilmesi imkânı da yaratılmıştır.

“Ro-Ro Hattı Kurulması Çalışmalarını Sürdürmekteyiz”

Ayrıca, kara sınır kapılarına alternatif yaratmak amacıyla ülkemiz ile Rusya, Romanya ve Bulgaristan arasında Ro-Ro hatlarının kurulmasına yönelik olarak, ilgili sektör kuruluşlarının da katılımı ile ayrı ayrı çalışma grupları kurulmuştur. Ülkemiz ile Rusya’nın Kavkaz Limanı ile kurulacak Ro-Ro hattına özel önem verilmekle birlikte, Bulgaristan Burgaz Limanı ile Romanya Köstence Limanı ile de Ro-Ro hattı kurulması çalışmalarını sürdürmekteyiz.”